«خوانش تطبیقی دو نمایشنامه «سیاوش و سودابه» و« از خون سیاوش» با استفاده از نظریه تراروایت ژرار ژنت»

نویسندگان
1 دانشیار زبان و ادبیات فرانسه دانشگاه شهید بهشتی تهران
2 دانشجوی کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی دانشگاه تهران
چکیده
برگرفتگی از گذشته و بازتاب معاصر آن در متون جدید برای حفظ پیوستگی میان انسان‌هایی که روایت جزئی جدانشدنی از زندگی‌شان است، همواره و در میان تمام ملل مورد توجه بوده است. با بررسی و مطالعه تاریخ ادبیات نمایشی ایران و جهان در می‌یابیم که نحوه استفاده و نمود متون کهن در این آثار، غالبا از طریق اقتباس‌های ادبی صورت پذیرفته است. در میان متون ایرانی نیز آنچه توجه را جلب می‌کند، استفاده مکرر از داستان‌های شاهنامه و اقتباس از آنها در نگارش متون جدید است. این پژوهش به صورت موردی به مطالعه دو اقتباس‌ صورت‌ پذیرفته از داستان سیاوش خواهد پرداخت که کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند: سیاوش و سودابه که توسط گئورگ دارفی، نویسنده ارمنی‌الاصل، و از خون سیاوش که توسط محمود کیانوش، نویسنده ایرانی، به نگارش در آمده‌اند. این اقتباس‌ها به صورت انفرادی تحلیل و سپس به صورت کلی و به کمک تحلیل تراروایتی-بیش‌متنی ژرار ژنت مورد بررسی قرار خواهند گرفت. آنچه در انتها توجه‌ها را به سمت خود جلب می‌کند، خوانش امروزی تفاوت‌ها، شباهت‌ها و ظرفیت‌های دو متن فارسی و ارمنی است که با رویکردهایی مختص به خود، دست به اقتباس از متنی واحد و در قالبی واحد زده‌اند که نگاهی دوباره به آنها می‌تواند برای خلق متون جدید نیز راهگشا باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آژند، یعقوب؛ سامی، سپیده(1402)، « پژوهشی در نمایشنامۀ عباسه خواهر امیر، اثر رضا کمال شهرزاد، براساس نظریۀ بیش متنیت ژرار ژنت»، نشریه کیمیای هنر، شماره 46، صفحه 67 تا 80
اسمند جونقانی؛ علی(1388)، «ادبیات تطبیقی»، نشریه کتاب ماه ادبیات، شماره 140، صفحه 35 تا 43
بهار، مهرداد(1397)، از اسطوره تا تاریخ، تهران: نشر چشمه
حمیدی؛ سید جعفر(1386)، «ادبیات تطبیقی»، نشریه مطالعات ادبیات تطبیقی، شماره1، صفحه 9 تا 20
دارفی، گئورگ( 1384)، سیاوش و سودابه، ترجمه آندارنیک خچومیان، تهران: افکار
رستمی، فرشته(1395)، «تکرارهای غیر خلاق در داستان های دانشور بر پایۀ دیدگاه بیش متنیت»، نشریه نقد ادبی، شماره 35، صفحه 119 تا 164
زندی‌زاده، هومن(1390)، «بررسی نمایشنامه هیپولیت و داستان سودابه و سیاوش با رویکرد اسطوره‌شناسی تطبیقی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی دانشگاه آزاد اسلامی
ساجدی صبا؛ طهمورث(1381)، «ادبیات تطبیقی»، نشریه معارف، شماره 55، صفحه 50 تا 64
سرسنگی، مجید(1401)، «مطالعه تطبیقی اسطوره شناختی و روان شناختی «زن» در نمایشنامه های «دوشیزه جولیا» اثر استریندبرگ و «در مه بخوان» اثر اکبر رادی با تکیه بر نظریات شینودا بولن»، نشریه زن در فرهنگ و هنر، دوره 14 شماره 2، صفحه 223-240
شفیعی؛ سمیرا(1399)، «بررسی اقتباس در روایت رساله الطیرهای فارسی و عربی از منظر پیوند نظریۀ کنش گفتار جان سرل و بیشمتنیت ژرار ژنت»، نشریه روایت‌شناسی، شماره 7، صفحه 81 تا 116
صادق‌زاده، سارا؛ مبینی، مهتاب(1399)، « بررسی چند اثر از هانیبال الخاص با نظریۀ بیش متنیت»، نشریه نامه هنرهای تجسمی و کاربردی، شماره 29، صفحه 5 تا 21
فیضی مقدم، الهه؛ عارف، محمد؛ شریف زاده، محمدرضا(1401)، « مطالعه تطبیقی اساطیر ترکیبی پیکرگردانی در نمایشنامه‌های بهرام بیضایی بر مبنای نظریه بیشمتنیت ژراژ ژنت»، نشریه پژوهش‌های بین رشته‌ای ادبی، شماره 8، صفحه 247 تا 277
فیضی مقدم، الهه؛ عارف، محمد؛ شریف زاده، محمدرضا(1402)، «مطالعه مظاهر دگردیسی در آثار غلامحسین ساعدی بر مبنای نظریه بیشمتنیت ژراژ ژنت»، نشریه مطالعات نقد ادبی، شماره 54، صفحه 9 تا 33
قبول؛ احسان(1383)، «ادبیات تطبیقی»، نشریه کتاب ماه ادبیات، شماره 84، صفحه 82 تا 87
کنگرانی؛ منیژه(1386)، «گزارش سخنرانی دکتر بهمن نامور مطلق در پنجمین دوسالانه مجسمه سازی: پیرامتنیت و بینامتنیت در مجسمه‌های پنجمین دوسالانه»، نشریه آینه خیال، شماره 4، صفحه 42 تا 43
کیانوش، محمود(1384)، از خون سیاوش، تهران: قطره
مالمیر، تیمور ؛ خوشنمای بهرامی، چیمن(1393)، مقایسه ی تحلیلی متن نمایشنامه های برگرفته از داستان سیاوش با روایت فردوسی، نشریه ادبیات پهلوانی 1، صفحه 109 تا 130
محمدی فشارکی، محسن؛ طلایی، مولود(1394)، « بررسی وجوه مشترک داستانی در منظومه‌های «مهر و مشتری» و «ناظر و منظور» بر مبنای نظریۀ بیشمتنیت ژرار ژنت»، نشریه مطالعات زبان و ادبیات غنایی، شماره 16، صفحه 37 تا 48
محمودی بختیاری، بهروز؛ عباسی، رضا؛ امیری، مهدی(1394)، «تراژدی قدرت: بررسی تطبیقی داستان «بهرام چوبین» و تراژدی مکبث»، نشریه ویژه‌نامه نامه فرهنگستان(ادبیات تطبیقی)، شماره 12، صفحه 105-128
نامور مطلق؛ بهمن(1401)، ادبیات تطبیقی: مفاهیم، مکاتب، انواع و پیکره‌ها، تهران: لوگوس
نامور مطلق؛ بهمن(1399)، تراروایت، روابط بیش‌متنی روایت‌ها، تهران: سخن
نامورمطلق، بهمن(1386)، «ترامتنیت مطالعه روابط یک متن با دیگر متن‌ها»، نشریه پژوهشنامه علوم انسانی، شماره56، صفحه 83 تا 98
Genette, Gérard (1997), Palimpsests: Literature in the Second-Degree Channa Newman and Claude Doubinsky (Trs), Gerald Prince (Fwd), US, University of Nebraska Press.
Genette, Gérard (1982). Palimpalimpsestes. La littérature au second degree.. Editions du Seuil
Genette, G. (1997). Paratexts: Thresholds of Interpretation. Cambridge University Press.
Reuter, Yves (1997). L’analyse du récit. Editions de Dunod.
Wagner, P. (2002). Hypertextuality in Literary Theory. Cambridge University Press. Genette, G. (1982). Palimpsests: Literature in the Second Degree. University of Nebraska Press. Rostami, S. (2016). Application of Hypertextuality Theory in Literary Analysis. Comparative Literature Journal, 17(3), 125-137