خاقانی، این سرایندهی خودباور از همروزگارانش کسی را سزاوار همتازی نمیبیند و میگوید: «بل مرا این مراست با قدما». از این روی به هماوردی با شاه شاعران عرب، رأس عمود شعری، جندح بن حجر الکندی نامور به امرؤالقیس برمیخیزد و «قِفا نَبْکِ»او را قفا میزند. روشن است که بررسی چنین ادعایی باید در سرودههای تازی خاقانی، این سرایندهی ذواللسانین انجام گیرد پس نگارندگان در پژوهش پیشروی برای رسیدن به شناختی تازه از منش دو سراینده، با بهرهگیری از روش ادبیات تطبیقی به سنجش «بَکَتِ الرَّباب» خاقانی و«قِفا نَبْکِ» امرؤالقیس پرداخته و کوشیدهاند که نگاه خاقانی را در برخورد با معلقهی امرؤالقیس ارزیابی کنند. برای دستیافتن به خواسته یاد شده، نخست در روساخت به کاوش وزن، قافیه، زبان و واژگان پرداخته و سپس در زیرساخت، گریه بر اطلال و دمن، زمان و جایگاه آن در اندوه سرایندگان، چگونگی پرداختن به مکان و چرایی آن، شیوهی شاعری هر یک در خودستایی، صراحت امرؤالقیس و عفت خاقانی در عشقبازی، نگرش سرایندگان به صبح و شب و سرانجام پیوند خاقانی و امرؤالقیس با پدیدهها را بررسی کرده و نشان دادهاند که خاقانی فراخور درونمایه، وزن را دگرگون کرده؛ قافیه را همزه آورده تا چامه را بلندتر بسراید؛ به واژگان امروالقیس، کاربردی دیگر بخشیده؛ تصاویری نو آفریده؛ برخلاف سراینده تازی، در گذشته به سر نبرده و آشکارا از سرآمدی ادبی خویش میگوید. عشقورزی امرؤالقیس بیپروا ولی عشق خاقانی عفیف بوده؛ سراینده ایرانی توصیفگر صبح ولی سراینده تازی همدم شب است. البته خاقانی شیوه پرداختن به پدیدهها را نیز گونهای دیگر کرده است.
ابن رشیق، أبو علی الحسن بن رشیق القیروانی الأزدی (1981). العمده فی محاسن الشعر وآدابه. المحقق: محمد محیی الدین عبد الحمید. الطبعه الخامسه. بیروت: دار الجیل.
ابن سلام الجمحی، محمد (بی‌تا). طبقات فحول الشعراء. شرح: محمود محمد شاکر. القاهره: دارالمعارف للطباعه والنشر.
ابن منظور، جمال‌الدین محمدبن مکرم (1405 ه). لسان العرب. قم: ادب الحوزه.
أبو دیب، کمال (1986). الرؤی المقنعه نحو منهج بنیوی فی دراسه الشعر الجاهلی. القاهره: الهیئه المصریه العامه للکتاب.
احمدیان، قدیمه و عچرش، خیریه (1386). «الغزل العذری من العصر الجاهلی إلی العصر الأموی». کاوش‌نامه. سال هشتم. ش 15. صص 149- 172.
الإسکندری، أحمد و عنانی، مصطفی (بی‌تا). الوسیط فی الأدب العربی و تاریخه. قاهره: دارالمعارف.
الإصفهانی، أبوالفرج علی بن الحسین (2002). کتاب الأغانی. تحقیق: إحسان عباس، ابراهیم السعافین و بکر عباس. بیروت: دار صادر.
امرؤ القیس (2004). دیوان امرؤ القیس. شرح: عبد الرحمن المصطاوی. الطبعه الثانیه. بیروت: دارالمعرفه.
بیطاط، راویه و قیعص، فتیحه (2021). «شعریه الزمن فی مقدمات القصائد الجاهلیه من خلال نمادج مختاره». الجزائر: جامعه محمد الصدیق بن یحیی- جیجل (رساله الماجستیر).
پرنیان، موسی و رضایی، شمسی (1391). «شگردهای بلاغی با اعلام جغرافیایی در شعر خاقانی و ناصر خسرو». پژوهشنامه نقد ادبی. دوره یکم. شماره 2. صص 41- 63.
پشت‌دار، علی‌محمد و شکردست، فاطمه (1396). «صور خیال در معلقه امرؤالقیس». بلاغت کاربردی و نقد بلاغی. سال دوم. شماره 3 .صص 57- 71.
پارسا، سید احمد (1388). «بررسی میزان تأثیرپذیری منوچهری دامغانی از معلقه امرؤالقیس» پژوهش های زبان و ادبیات فارسی. شماره 3. صص 19- 34.
پیشوایی، محسن (1379). «طبیعت در معلقه امروالقیس». ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. شماره 155. صص 143- 161.
خاقانی، أفضل الدّین بدیل (1375). دیوان خاقانی. ویراسته‌ی میرجلال‌الدین کزازی. تهران: نشر مرکز.
خاقانی، أفضل الدّین بدیل (1349). منشآت خاقانی. تصحیح: محمد روشن. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
خدیوپور، روح‌الله و پارسایی، فاطمه (1393). اعلام جغرافیایی دیوان خاقانی. چاپ اول. تهران: صداقت.
الخفاجی، محمد عبدالمنعم (1992). الحیاه الأدبیه فی العصر الجاهلی. ط.1. بیروت: دارالجیل.
دشتی، علی (1355). خاقانی شاعری دیرآشنا. چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.
الزبیدی، شیماء محمد کاظم (2015). «اشکالیه المعنی فی شعر امرئ القیس والنابغه الذبیانی الدلاله الرمزیه للیل». مجله العلوم الإنسانیه (جامعه بابل). المجلد 22. صص 1- 9.
شعبانی، سروش و نیکوبخت، ناصر (1398). «پیوند ساختار قصیده با زمینه و زمانه جاهلی». تاریخ ادبیات. شماره 85. صص 147- 169.
العامری، شاکر و طاهری، مهدی (1389). «الشعر الجاهلی فی حقیقته مدح». ادب عربی. سال دوم. شماره 2. صص 41- 58.
عاملی کفعمی، ابراهیم بن علی (1405هـ). المصباح. قم: انتشارات رضی.
عطوان، حسین (بی‌تا). مقدمه القصیده العربیه فی الشعر الجاهلی، قاهره: دار المعارف.
عرب، عباس و صدیقی، کلثوم (1390). «نمود پارناسیسم در معلّقه امرؤالقیس». زبان و ادبیات عربی. شماره 4. صص 95- 121.
عیدان، اخلاص محمد و هادی، صلاح کاظم (2013). «سیمیائیه المکان فی شعر امرئ القیس». مجله کلیه الآداب (جامعه بغداد). العدد 104. صص 1- 20.
ضیف، شوقی (بی‌تا). تاریخ الأدب العربی: العصر الجاهلی. ط 22. قاهره: دار المعارف.
الفاخوری، حنا (1986). الجامع فی تاریخ الأدب العربی: الأدب القدیم. ط.1. بیروت: دارالجیل.
فتوحی رودمعجنی، محمود (1385). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
فروزانفر، بدیع الزمان (1369). سخن و سخنوران. تهران: انتشارات خوارزمی.
الفیفی، عبدالله بن أحمد (2014). مفاتیح القصیده الجاهلیه: نحو رؤیه نقدیه جدیده. إربد: عالم الکتب الحدیث.
قائمی، مرتضی؛ طاهری‌نیا، علی‌باقر؛ صمدی، مجید (1388). «فضای موسیقیایی معلقهی امرؤالقیس». انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی. شماره 12. صص 107- 134.
قادری، فاطمه و برادنیا، سجاد (1394). «از «قفا نَبْکِ» تا «بوی جوی مولیان» بررسی شیوه شاعری «امرؤالقیس» پدر شعر عربی و «رودکی سمرقندی» پدر شعر فارسی». انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی. شماره 34. صص 129- 154.
القرشی، أبو زید (بی‌تا). جمهره اشعار العرب. بیروت: دار صادر.
القرشی، نصیر خلف عباس (2021). «الحزن المبالغ فیه فی المقدمه الطللیه عند امرئ القیس: المعلقه أنموذجا»، مجله العلوم الإسلامیه (جامعه تکریت). المجلد 12. العدد 7. صص 251- 264.
کزازی، میرجلال‌الدین (1368). رخسار صبح. چاپ اول. تهران: نشر مرکز.
کوهستانیان، آرمان (1402) «بن مایه های غنایی در تازی سروده های خاقانی». پژوهشنامه ادب غنایی. شماره 40. صص 211- 228.
مرعی، محمد سعید حسین (2007). «الحوار فی الشعر العربی القدیم شعر امرئ القیس انموذجا». مجله جامعه تکریت للعلوم الانسانیه. المجلد 14. العدد 3. صص 60- 99.
مشهدی، محمدامیر؛ کوهستانیان، آرمان؛ جاقوری، فاطمه (1393). «بررسی تطبیقی دو چامه تازی از خاقانی و بحتری». نشریه ادبیات تطبیقی. سال 6. شماره 11. صص 275- 293.
معین، محمد (1353). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.
هدایت، رضاقلی‌خان (1344). تذکره ریاض العارفین. به کوشش محمدعلی گرکانی. تهران: انتشارات محمودی.
یموت، غازی (1992). بحور الشعر العربی: عروض الخلیل. ط. 2. بیروت: دارالفکر اللبنانی.
پژوهش های ادبیات تطبیقی