بررسی تطبیقی تروما در اولیس از بغداد و هم‌نوایی شبانۀ ارکستر چوب‌ها

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
وحید نژادمحمد 1
محمد محمدی آغداش 1
گلچهره مرادی باستانی 2
1 دانشیار دانشگاه تبریز
2 دانشگاه تبریز
چکیده
در پژوهش حاضر، مسئله‌ تروما (روان­زخم) در اولیس از بغداد، نوشته‌ اِریک اِمانوئل اشمیت و هم‌نوایی شبانۀ ارکستر چوب‌ها، نوشته‌ رضا قاسمی مورد بررسی قرار گرفته است. خواننده در هر دو داستان شاهد مهاجرت شخصیت اصلی داستان است. سَعد، شخصیت اصلی اولیس از بغداد به جهت گریز از جنگ داخلی، تصمیم به مهاجرت می‌گیرد. هم‌نوایی شبانه روایتی فراواقع‌گرایانه از مهاجرت یدالله را به تصویر می‌کشد. پژوهش پیشرو به‌دنبال چرایی مهاجرت و آسیب‌های ناشی از آن است. تروما یا روان‌زخم به دنبال یک آسیب روانی - که معمولاً در کودکی برای فرد بوجود می‌آید- می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد که درمان آن بسیار سخت و حتی گاه ناممکن است. مهاجرت، بخصوص اگر امری ناخواسته باشد، می‌تواند آسیبی تروماتیک در پی داشته باشد که گاه موجب چند پارگی، احساس افسردگی، پوچی، تنهایی و نابسامانی خواهد شد. فردی که مهاجرت را تجربه می‌کند با دنیایی جدید مواجه است که در آن اصول و مرزبندی‌های بسیاری دستخوش تغییر خواهند بود. این پژوهش توصیفی - تحلیلی با رویکرد تطبیقی، نشان می‌دهد که مهاجرت، چه به صورت اختیاری و چه به صورت اجباری، می‌تواند پیامدهای ترومایی در برداشته باشد، هویت یک فرد را دگرگون کند و بر تجربیات و روابط شخصیت ها تأثیر بگذارد. هم‌چنین روایت مهاجرت چه به صورت واقعی و چه فراواقع‌گرایانه، آشفتگی در نوشتار و ساختار داستان را در پی دارد که خود حاکی از روایت تروماتیک می­باشد. این تحقیق به بررسی مفهوم تروما در دو اثر ادبی از اریک امانوئل اشمیت و رضا قاسمی پرداخته و روش‌هایی که در هر کدام به تصویر کشیده شده است، مقایسه خواهد شد. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که هر دو رمان اجتماعی، تروما را به عنوان یک پدیده پیچیده و چندوجهی به تصویر می‌کشند که زندگی افراد را به روش‌های مختلف تحت تأثیر قرار می‌دهد و از سوی دیگر بازنمایی تروما در هر رمان منحصر به فرد است و زمینه فرهنگی و تاریخی آثار مربوطه را منعکس می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

اسکوئی، نرگس. (1398). « واکاوی مولفه‌های ادبیات مهاجرت در رمان‌های هم‌نوایی شبانۀ ارکستر چوبها و تماما مخصوص». فصلنامه علمی پژوهشی زبان و ادب فارسی. شمارۀ 39.
بزدوده. زکریا. (1399). «روایت تروما، امکان بازسازی هویت در مجموعه داستان سیب‌زمینی خورهای فرهاد پیر بال». فصلنامه علمی جامعه‌شناسی فرهنگ و هنر. دوره دوم.
بنی فاطمی. ملیحه السادات. (1398). «خوانش تطبیقی حضور راوی نامعتبر در رمان‎های سن عقل از ژان پل سارتر و ناقوس از آیریس مرداک». نشریه پژوهش‌های ادبیات تطبیقی. دورۀ 8.
بهمن پور. بهاره. (1396). «روایتی شبح زده؛ بازنمایی روان‌زخم مهاجرت در سه‌گانه "هما و کاشیک" از مجموعه داستانی خاک غریب اثر جومپا لاهیری». نقد زبان و ادبیات خارجی. دورۀ 14.
حسن‌لی. کاووس. (1389). « بررسی کارکرد راوی و شیوۀ روایتگری در رمان هم‌نوایی شبانه ارکستر چوبها». نشریه ادب پژوهی. شماره 12
دباغی. پرویز. (1388). « بررسی تاثیر اختلال استرس پس از ضربه ناشی از جنگ بر سلامت روانی، رضایت از زندگی زناشویی همسر و مشکلات رفتاری فرزندان در سیستم خانواده». مجله علمی پژوهشی علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی. شماره 1.
طاهری. فائزه. (1395). « اولیس از بغداد؛ تعامل اسطوره و فلسفه در رمان متعهد قرن بیست‌ویکم». نقد زبان و ادبیات خارجی. دوره 11.
قاسمی. رضا. (1395). هم‌نوایی شبانه ارکستر چوبها. چاپ چهاردهم. تهران. نیلوفر.
نظری منظم. هادی. (1389). « ادبیات تطبیقی: تعریف و زمینه‌های پژوهش». نشریه ادبیات تطبیقی دانشگاه شهید باهنر. دورۀ جدید. سال اول.
نژادمحمد. وحید. (1399). درآمدی بر نقد روانشناختی در قرن بیستم. چاپ اول. تبریز. دانشگاه تبریز.
Afkhami Nia, Mahdi, M.-H. Djavari, M. Mohammadi-Aghdash & S. Ahansazsalmasi. (2021), " Enjeux de postures énonciatives dans Harmonie nocturne de bois", Revue des études de la langue française, Université d'Ispahan, n° 24, pp. 115-130.
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.).
Davidson, Michael. (2023). “Culture shock, Learning shock and re-entry shock”. University of Nottingham. England.
Freud, S. (1923). The ego and the id. Standard Edition, 19: 3-66.
Guyard, M.F., (1958). La littérature comparée, Paris, Presses Universitaires de France.
Hsieh, Yvonne. (2006). Éric-Emmanuel Schmitt ou la philosophie de l’ouverture, Paris, Summa
Publications.
Meyer, Michel. (2004). Éric-Emmanuel Schmitt ou les identités bouleversées, Paris, Albin Michel.
Ricœur, Paul. (1983). Temps et récit III, Paris, Seuil.
Schmitt. Eric-Emmanuel. (2010). Ulysses from Bagdad. Paris, Livre de poche.
Van der Kolk. Bessel. (2018). Le corps n’oublie pas rien. Paris, Albin Michel.
Sakulku, J., & Alexander, J. (2011). The impostor phenomenon. International Journal of Behavioral Science, 6(1), 73-92.
"Traumatic events and posttraumatic stress disorder in an urban population of young adults." Archives of General Psychiatry. 1991 Nov;48(11):216-22.