بررسی کُهن‌الگوهای «خود» و «سایه» در دو داستان «شامِ سرو و آتش» شهریار مندنی‌پور و «رویِ آب» گی دو موپَسان

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشیار دانشگاه تبریز
2 دانشجوی کارشناسی ارشددانشگاه تبریز
چکیده
کُهن‌الگوها بن‌مایه‌های سازنده و صفات موروثی بشر هستند که رفتار وی را تحت شعاع قرار داده و در اسطوره و نماد و تصاویر صورت تحقق به خود می‌گیرند. کُهن‌الگوها محتوای ناخودآگاه داشته و در طول هزاران سال در روان بشریت شکل گرفته­اند. کُهن‌الگوهای «خود» و «سایه» نیز در بین سایر کُهن­الگوها به عنوان مفاهیم بنیادی در روان‌شناسی یونگی، به تفسیر هویت فردی و تضادهای درونی انسان‌ها کمک می‌کنند. در داستان «شامِ سرو و آتش»، جستجوی هویت و خودآگاهی شخصیت‌ از طریق عشق و روابط پیچیده انسانی به تصویر کشیده می‌شود. در مقابل، در داستان «رویِ آب»، شخصیت در مسیر شناخت نیمه دیگرِ «خود» یعنی «سایه» قرار می‌گیرد و با بحران‌های و ترس‌های وجودی‌اش مواجه می‌شود. تحلیل عمیق عناصر داستانی نشان می‌دهد که دریافت و تحلیل شخصیت‌های داستانی در قالب کُهن­الگوها از یک طرف دارای ساختار روانی و نمادین بوده و از طرف دیگر محتوای ناخودآگاه را با خود حمل می‌کنند، فضای ذهنیِ فرهنگ‌های بشری را نمایان کرده و الگو‌های رفتاری و تجربیِ انسان را از دوران پیدایش تجربه و اصالتِ انسان بازگو می‌کنند. در مجموع، این پژوهش به بررسی کُهن‌الگوهای «خود» و «سایه» در دو داستان «شامِ سرو و آتش» اثر شهریار مندنی‌پور و «رویِ آب» اثر گی دو موپَسان می‌پردازد. نتایج این مطالعه بر اهمیت ادبیات به عنوان ابزاری برای کاوش در روانشناسی انسانی و ارتباطات اجتماعی تأکید دارد و نشان می‌دهد ادبیات می‌تواند به عنوان آینه‌ای برای بازتاب عمق وجودی انسان‌ها عمل کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اظهری، محبوبه، و صلاحی مقدم، سهیلا. (1391). بررسی کهن الگوهای بکار رفته در رمان سمفونی مردگان. بهارستان سخن (ادبیات فارسی)، سال 8، شماره 20، 57-74.
بختیاری منفرد، سیمین و داوودی مقدم، فریده. (1399). «نقد کُهن‌الگویی «شرق بنفشه» در راستای تبیین الگوی فردیت بر اساس دیدگاه «یونگ». مطالعات داستانی، دوره 6، شماره 1، پیاپی 17، 25-46.
تسلیمی، علی. (1395). نقد ادبی. چاپ سوم. تهران: اختران.
توانا، محمدعلی، و آذرکمند، فرزاد. (1395). کهن الگوها و اسطوره های سیاسی عصر مدرن: بر اساس چارچوب نظری «کارل گوستاو یونگ». پژوهش سیاست نظری (پژوهش علوم سیاسی)، شماره 19، 1-27.
خدایار، ابراهیم، و مزدارانی، سعیده. (1401). صورت بندی کهن الگوی یتیم درآثار ادبی رئالیستی دههء40 و50 شمسی ایران (مطالعهء موردی: سنگ صبور, عزاداران بیل, همسایه ها, آبشوران و جای خالی سلوچ). ادبیات پارسی معاصر، سال 12، شماره 2، 23-46.
شاملو، سعید. (1390). مکتب‌ها و نظریه‌ها در رواشناسی شخصیت. تهران: انتشارات رُشد.
شمیسا، سیروس. (1376). داستان یک روح. تهران: فردوس.
----------------. (1378). انواع ادبی، تهران: فردوس.
طایفی، شیرزاد و حیدری‌زاد کراتی، مهدیه. (1395). «زاویه دید در داستانهای «شرق بنفشه» و «شامِ سرو و آتش» شهریار مندنی‌پور». فصلنامه روایت روایت پژوهی. سال 4، شماره 14، 35-52.
فلکی، محمود. (1382). روایت داستان. تهران: بازتاب نگار.
کمبل، جوزف. (1402). قدرت اسطوره. ترجمه عباس مخبر. تهران: مرکز.
----------------. (1403). قهرمان هزارچهره. ترجمه شادی خسرو پناه. مشهد: گل آفتاب
کوپ، لارنس. (1384). اسطوره. ترجمه محمد دهقانی. تهران: علمی و فرهنگی.
محمدی افشار، هوشنگ و پرواز، لیلا. (1399). «مقایسۀ رئالیسم در عناصر داستانیِ چشمهایشو مادام بواری». پژوهشنامه جریان‌شناسی شعر و داستان ادبیات معاصر ایران. دوره 2، شماره 1.
محمدی، محمدحسین و کریمی، طاهره. (1391). «پیش‌نمون و انواع آن در داستان‌های شهریار مندنی‌پور». مجله مطالعات داستانی، دوره 1، شماره1، پیاپی1، -109.
مدرسی، فاطمه و ریحانی نیا، پیمان. (1391). «بررسی کهن ‌الگوی سایه در اشعار مهدی اخوان‌ ثالث». ادبیات پارسی معاصر. سال2، شماره 1، پیاپی 3، 113-137.
مندنی پور، شهریار. (1377). شرق بنفشه. تهران: مرکز.
موسویان، عاطفه السادات و شریف خدایی، مجید. (1402). «مولفه های سبکی جریان سیال ذهن در نمایشنامه های رادیویی دهه هشتاد شمسی». تهران: اولین کنفرانس بین المللی مطالعات مدیریت، فرهنگ و هنر. 675-698.
نژاد محمد، وحید.(1399). درآمدی برنقد روانشناختی در قرن بیستم، با نگاهی کوتاه بر سایر نقدها در قلمرو ادبیات. تبریز: دانشگاه تبریز.
نژاد محمد، وحید و کیانی دوست، محمد.(1397). «کهن الگوی کودک گمشده و ابعاد و مصادیق آن در " تصادف شبانه" اثر پاتریک مودیانو». دوفصلنامه نقد زبان و ادبیات خارجی، بهار و تابستان، شماره 20، دانشگاه شهید بهشتی. 246-274.
نعامی، هادی. جلیلیان، مریم. چراغی وش، حسین. (1402). «خوانش تطبیقی مؤلفه های فانتزی در رمان های ارض زیکولا از عمرو عبدالحمید و شوومان از نازنین جودت». کاوش نامه ادبیات تطبیقی، دوره 13، شماره 2، پیاپی 50، 141-162.
یونگ، کارل گوستاو. (1383). روانشناسی ضمیر ناخودآگاه. ترجمه محمدعلی امیری. چاپ سوم. تهران: علمی و فرهنگی.
----------------. (1370). خاطرات، رؤیاها و اندیشه ها ،ترجمه پروین فرامرزی. مشهد: آستان قدس رضوی.
----------------. (1387). ســمینار یونــگ دربــاره زرتشــت نیچه. ترجمــه ســپیده حبیــب. تهــران: کاروان.
----------------. (1399) . ناخودآگاه جمعی و کهن الگو. ترجمه فرناز گنجی و محمدباقر. تهران: جامی.
----------------. (1396). ناخودآگاه جمعی و کهن الگو. ترجمه فرناز گنجی و محمدباقر اسماعیل پور. تهران: جامی.
----------------. (1352). انسان و سمبول هایش. ترجمه ابوطالب صارمی. تهران: امیرکبیر.
Jung, Carl Gustave. (1998). Sur l’Interprétation des rêves, Paris: Albin Michel.
Lavabre, Marie-Claire. (2020). «La mémoire collective comme métaphore », Mélanges de la Casa de Velázquez, Nouvelle série, « Genre, sexualités et démocratie ».
Maupassant, Guy de. (1960), Contes et nouvelles (Sur l'eau, 1881), texte établi et annoté par Albert-Marie Schmidt avec la collaboration de Gérard Delaisement, Paris : éditions Albin Michel.
Mirfendereski, Mahbubeh & Heidari, Mehdi. (2016), "Les personnages de Maupassant, modèles réels ou fictifs ?", Revue des Études de la Langue Française, Volume 8, Issue 2, 2016, pp. 33-42.
Chaib, Sami. (2017), "L’allégorie aqueuse de la folie dans Sur l’eau de Guy de Maupassant", Annales des Lettres et des Langues de l’Université de Guelma, Université de Batna 2 - (Algérie), N°21.
Todorov, Tzvetan. (1970), Introduction à la littérature fantastique, Paris : Editions du Seuil.
.