بررسی تطبیقی شبکه مفهومی و عناصر روایی دو رمان ژانر جنگ: وداع با اسلحه اثر ارنست همینگوی و زمین سوخته اثر احمدمحمود

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان وادبیات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری
2 دانشیارزبان و ادبیات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری
چکیده
ژانرجنگ، نوعی ادبی است که بیش از آن‌ که به جنگ و گفتمان غالبِ برآمده از پیامدهای تاریک و شوم آن بپردازد، ماهیت ادبیات ضد‌ جنگ دارد و پیام آن صلح و دوستی است. دو رمان وداع با اسلحه، اثر ارنست همینگوی و زمین سوخته اثر احمد محمود، دو نمونه مناسب از ادبیات ضد‌ جنگ در دو بافت موقعیتی متفاوت از دو نویسندۀ ایرانی و آمریکایی هستند که آیینۀ شفافِ نابسامانی‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی جامعه درگیر جنگ به شمار می روند. بررسی تطبیقی این دو رمان و تحلیلِ شبکۀ مفهومی، عناصرساختاری و روایی آن‌ها، ما را به سنجش تطبیقی پیرنگ داستانی، کاربرد عناصر زبانی و سبکی و فرم و ساختار این دو رمان هدایت می‌کند. به‌رغم توانایی و قابلیت این دو رمان در ارائۀ هنرمندانۀ رویدادهای مربوط به جنگ، شیوه متفاوت روایت در رویکرد روایی دو نویسنده، شبکه مفهومی و درون‌مایه‌های آن‌ها و نیز عناصر ساختاری و پردازش داستانی و فرم، به اضطراب متن در زمین سوخته و وقار وآرامش در متن وداع با اسلحه انجامیده است و ازاین رو، اگرچه زمین سوخته، نمونۀ بومیِ درخور اعتنایی از ژانر جنگ به شمار می رود ولی وداع ب ااسلحه بر بلندای نوع ادبی رمان و در مرتبه‌ای فراتر از ژانر جنگ ایستاده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آلوت، میریام. (1368). رمان به روایت رمان نویسان. ترجمه علی‌محمّد حق‌شناس، تهران: مرکز.
2ایرانی، ناصر. (1364). داستان: تعاریف، ابزارها و عناصر. تهران: کانون پرورش فکری کودکان نوجوانان.
براهنی، رضا. (1375). بحران رهبری نقد ادبی و رسالۀ حافظ. تهران: ویستار.
برجیس، آنتونی. (1369). نود و نه رمان برگزیده معاصر در دنیای انگلیسی زبان. ترجمه صفدر تقی‌زاده. تهران: نشرنو.
پیروز، غلامرضا و ملک، سروناز. (1389). «مهم‌ترین وجوه سبک‌شناسی در داستان‌های احمد محمود». بهار ادب. سال سوم، شمارۀ 4 (پیاپی 10)، صص 184-167.
ترکمانی باراندوزی، وجیهه. (1396). «سیمای خانواده در داستان زمین سوخته احمد محمود». بهارستان سخن. سال چهاردهم، شمارۀ 38، صص 226-211.
ترکمانی باراندوزی، وجیهه و کبیری، پوران. (1391). «بررسی شخصیّت زنان در 5 رمان احمد محمود». بهارستان سخن. شمارۀ 19، صص 41-66.
توکّلی، احمد. (1383). مثلث طلایی نوشتن برای مطبوعات. تهران: ثانیه.
چخوف، آنتوان پاولوویچ. (1384). بهترین داستان‌های کوتاه. ترجمه احمد گلشیری. تهران: نگاه.
دستغیب، عبدالعلی. (1378). نقد آثار احمد محمود. تهران: معین.
دریابندری، نجف.(1373). در عین حال. تهران: کتاب پرواز.
دولت‌آبادی، محمود.(1380). ما نیز مردمی هستیم: گفت‌وگو با محمود دولت‌آبادی. تهران: چشمه- فرهنگ معاصر.
رادی، اکبر. (1371). «نامۀ دوم». گردون. شمارۀ 52، صص 25-23.
زنوزی جلالی، فیروز. (1386). باران بر زمین سوخته. تهران: تندیس.
سارتر، ژان پُل. (1348). ادبیات چیست؟. ترجمه ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی. تهران: زمان.
شریعتی، علی. (1385). هنر. تهران: چاپخش.
شکروی، شادمان. (1386). «نگاهی به داستان‌های همینگوی از جنگ‌های داخلی اسپانیا». گلستانه. شمارۀ 83: صص 45-37.
شکری زاده، سمیّه.(1386). «ادبیات اقلیمی در رمان‌های احمد محمود». ادبیات داستانی. شمارۀ 112، صص 58-52.
صحّتی، افسانه و شکروی، شادمان و نوروزیان، مسعود.(1387). «بررسی برخی وجوه اشتراک و افتراق داستان‌های کوتاه صادق چوبک و ارنست همینگوی». فصلنامه تخصّصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد. شمارۀ 5 (پیاپی 20)، صص 124-152.
عطایی، فرشید. (1382). «ماجراجویی‌های جنگ». ادبیات داستانی. شمارۀ 72، صص 19-18.
کالوینو، ایتالو. (1389). چرا باید کلاسیک‌ها را خواند. ترجمه آزیتا همپارتیان. تهران: قطره.
کسمائی، علی‌اکبر.(1363). نویسندگان پیشگام در داستان نویسی امروز ایران. تهران: شرکت مولفان و مترجمان ایران.
محمود، احمد.(1382). زمین سوخته. تهران: معین.
مستقیم، رامین. (1386). «کوبیسم داستانی همینگوی». گلستانه. شمارۀ 80، صص 55-51.
مولانا، جلال‌الدّین محمّد.(1384). مثنوی معنوی. تصحیح توفیق سبحانی. تهران: روزنه.
میرصادقی، جمال. (1382). داستان‌نویس‌های نام‌آور معاصر ایران. تهران: اشاره.
وارن بیچ، جوزف.(1355). رمان قرن بیستم. ترجمه فرید جواهرکلام. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
وهّابی دریاکناری و رقیّه، عطرفی و علیاکبر و فقیهی، حسین. (1396). «بررسی و مقایسۀ پروتوتایپ در رمان‌های زمین سوخته و زمستان 62». ادبیات پایداری. سال نهم، شمارۀ 16، صص 390-365.
همینگوی، ارنست.(1368). شکست ناپذیر. ترجمه مرسده بصیریان و همایون حنیفهوند مقدّم، تهران: درنا.
ــــــــــــــــ .(1385). پیرمرد و دریا. ترجمه نجف دریابندری. تهران: خوارزمی.
ـــــــــــــــ .(1382). وداع با اسلحه. ترجمه نجف دریابندری. تهران: نیلوفر.
ــــــــــــــــ.(1397). آخرین مصاحبه و دیگر گفت‌وگوها. ترجمه هوشنگ جیرانی، تهران: چشمه.