نمودهای تولّد دوبارۀ قهرمان در داستان «طاهر و زهره» بر مبنای روایت‌های ایران، قبرس و کوموک

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسنده
دانشیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
چکیده
اسطورۀ قهرمان که با خرد و الهام فراوان همراه است، بیانگر شوق بشر به رشد تحول‌گراست. مخاطبان این اسطوره با قهرمان هم‌ذات پنداری می‌کنند و در واقع اساطیر، زمینه‌ای پدید می‌آورند که فرد بتواند با خواندن و شنیدن آن دگرگون شود و به کمال برسد. یکی از داستان‌های معروف اسطوره‌ای که روایت‌های مختلف آن در ایران، آذربایجان، تاتار، ترکمن، ازبک، قبرس، آناتولی، کوموک و ... شهرتی دارد، داستان «طاهر و زهره» است. این داستان که مانند دیگر ادبیات «عاشیقلار» تلفیقی از نثر و نظم است، نمود مرگ و تولد دوبارۀ قهرمان است که در طی داستان بارها اتفاق می‌افتد. این مقاله مرگ و بازتولّد تکراری قهرمان را در روایت‌های مختلف داستان «طاهر و زهره» بر مبنای کهن الگوی بازتولد یونگ به روش توصیفی و تحلیلی بررسی می‌کند. قهرمان داستان در سیر داستان بجز تناسخ چهار نوع از بازتولد: 1- تولد مجدد 2- مشارکت در فرآیند تحول، 3- تجسد و 4- رستاخیز را تجربه میکند. در این داستان آنچه می‌میرد، معمولاً «خود» سابق قهرمان است که با مرگ و بازتولد خود، بیداری جامعه را رقم می‌زند. این مرگ می‌تواند مرگ تردید، پیمان‌شکنی، خیانت، دروغ و مکر و نیرنگ باشد که به یاری عشق ممکن میگردد، عشقی که تجلی آن همواره در زندگی بشر دیده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابعقرآن کریم
آلندی، رنه (1373). عشق. ترجمه جلال ستاری. نشر توس.
احمدزاده (تیلم خانلی)، حمید. (1392). طاهر- زهره (محبت داستانی). ویراستار: بهروز ایمانی. تبریز. ندای شمس.
آرمسترانگ، کارن، (1390). تاریخ مختصر اسطوره. ترجمۀ عباس مخبر. چاپ پنجم. تهران: مرکز.
اسماعیل‌پور مطلق، ابوالقاسم (1398). اسطوره. ادبیات و هنر. چاپ دوم. تهران: چشمه.
الیاده، میرچا (1376). رساله در تاریخ ادیان. ترجمة جلال ستاری. تهران: سروش.
الیاده، میرچا (1384). اسطورۀ بازگشت جاودانه. ترجمة جلال سرکاراتی. تهران:طهوری.
بهار، مهرداد (1376). پژوهشی در اساطیر ایران. چاپ دوم. تهران: آگاه.
بیلسکر، ریچارد (1387). اندیشه یونگ. ترجمة حسین پاینده. تهران: آشیان. چاپ دوم.
پاینده، حسین (1384). اسطوره‌شناسی و مطالعات فرهنگی: تبیین یونگ از اسطوره‌ای مدرن. در اسطوره و ادبیات. تهران: سمت.
حریری اکبری، محمد. (1394). ساری بولبول (طاهر میرزه ایله زهره ناغیلی). تبریز: اختر.
رانک، اوتو (1398). اسطورۀ تولد قهرمان. ترجمۀ مهرناز مصباح. تهران: آگه.
سخنور، جلال (1379). نقد ادبی معاصر. چ 1. تهران: رهنما.
شمیسا، سیروس. (1383). داستان یک روح. چاپ ششم.‌ تهران. انتشارات فردوسی.
شوالیه، ژان و گربران، آلن (1385). فرهنگ نمادها. ترجمة سودابه فضایلی. تهران: جیحون.
کمپبل، جوزف (1396). قهرمان هزار چهره. چاپ هشتم. مشهد. نشر گل آفتاب.
کوپر، جی سی. (1392). فرهنگ نمادهای آیین. ترجمه رقیه بهزادی. تهران: نشر علمی.
مالرب، میشل. (1387). نقش دین در زندگی فردی و اجتماعی. ترجمة مهران توکلی. تهران: نی.
مکاریک، ایرناریما (1383). دانش‌نامه نظری‌های ادبی. ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: نشر آگه.
ملانفس. (1384). داستان زهره- طاهیر. به همت حاج مراد دوردی قاضی. مشهد. گل نشر.
نامور مطلق، بهمن،(1392).درآمدی بر اسطوره شناسی،نظریه ها و کاربردها، تهران:سخن.
یاوری، حوراء (1386). روانکاوی و ادبیات. تهران: سخن.
یونگ، کارل گوستاو (1379). روح و زندگی. ترجمه ی لطیف صدقیانی.‌ تهران. انتشارات جامی.
یونگ، کارل گوستاو (1368). چهار صورت مثالی. ترجمۀ پروین فرامرزی. تهران: آستان قدس.
یونگ، کارل گوستاو و همکاران (1377). انسان و سمبول‌هایش. ترجمه محمود سلطانیه. تهران: جامی.

Orazayev, G. (1993). Abusupiyan, A kayev, payhamalarnı yolu bulan. Mahaçkala: Dağıstan Kitap Basımevi.
Türkmen, F. (1998). Tahir ile Zühre inceleme metin. Ankara: Atatürk Kültür Başkanliği Yayinlari.
Jung . C. G. (August 1, 1981) .The Archetypes and The Collective Unco nscious (Collected Works of C.G. Jung Vol.9 Part 1) (Collected Works of C.G. Jung, 10) Princeton University Press; 2nd ed. edition.
Jung. C. G. )2014(, The Archetypes and the Collective Unconscious, utledge, par.
رسمی، عاتکه. رسمی، سکینه رسمی (1396). بن‌مایه‌های داستان «طاهر و زهره» در روایت‌های ایران (ترکمن و آذربایجان). فرهنگ و ادبیات عامه. ۵ (۱۶): ۱۹۳-۲۱۶.