زبان تصویری قلعه الموت (مطالعه تطبیقی متن و تصویر)

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسنده
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی- دانشگاه فردوسی
چکیده
تصویر زبانی بین المللی است، یعنی مردم با هر ملیّت، نژاد و زبانی می­توانند با آن ارتباط برقرار کنند و به ترجمان نیازی ندارد. قلعه الموت از مهم­ترین قلاع اسماعیلیه است اما برای بررسی آن عمدتاً به منابع تاریخی رجوع شده و منابع تصویری، به طور اخص نگاره­ها، مورد توجّه قرار نگرفته است. با توجه به اینکه تصویر روشنی از قلعه الموت پیش از حمله مغول و تخریب آن در دست نیست، این پژوهش قصد دارد بر مبنای نگاره­ها موقعیّت و جایگاه الموت را بررسی کند و نشان دهد چگونه از این تصاویر می­توان برای بازسازی قلعه مدد جست؟ جستار حاضر در تلاش برای یافتن تجسمی از قلعه الموت، نگاره­های سه متن تاریخی کهن یعنی جهانگشا، چنگیزنامه و جامع التّواریخ را بررسی می­کند. موقعیت جغرافیایی الموت، کاشی­های زرین فام قلعه، تصویر هلاکو خان و... از جمله مواردی است که از رهگذر این نگاره­ها به دست می­آید. حاصل پژوهش نشان می­دهد نگاره­ها به ارائه تجسّمی از قلعه پیش از تخریب و در هم شکستن عظمتش کمک کرده و در واقع روایت متنی را به روایت تصویری تبدیل می­کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم
1. الهی‌زاده، محمدحسن، محمددوست، کبری و نجف‌زاده، علی (۱۳۹۳). «مسجد شاه و کتیبه‌های آن»، مطالعات اسلامی: تاریخ و فرهنگ، سال چهل و ششم، شماره پیاپی ۹۲، بهار و تابستان، صص ۱۱۰-۱۳۰.
2. پورداوود، ابراهیم (۱۳۲۱) شاهین (نشان ایران باستان)، مهر، سال هفتم، شماره ۴، صص ۲۱۷- ۲۲۹.
3. جوینی، عطاملک بن محمّد (۱۳۸۷). تاریخ جهانگشای جوینی، تصحیح محمّد قزوینی، تهران، نشر هرمس.
4. چوبک، حمیده (۱۳۹۸). «چهاردهمین فصل کاوش قلعه الموت‌»، گزارش‌های شانزدهمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران، تهران، پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری.
5. حسینی، هاشم و فراشی ابرقویی، حسین (۱۳۹۳). «تحلیل جنبه‌های نمادین شیعی در تزیینات مسجد جامع یزد»، نگره، شماره ۲۹، صص ۳۳-۴۳.
6. دفتری، فرهاد (۱۳۷۶). افسانه‌های حشاشین یا اسطوره‌های فدائیان اسماعیلی، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران، فرزان.
7. __________ (۱۳۸۶). تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ترجمه فریدون بدره‌ای، چاپ پنجم، تهران، فرزان.
8. ستوده، منوچهر (۱۳۴۵). قلاع اسماعیلیه (در رشته کوه‌های البرز)، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
9. کوربن، هانری (۱۳۹۵). تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه جواد طباطبایی، تهران، مینوی خرد.
10. گودرزی، مصطفی و کشاورز، الناز (۱۳۸۶). «بررسی مفهوم زمان و مکان در نگارگری ایرانی»، هنرهای زیبا، شماره ۳۱، صص ۸۹-۱۰۱.
11. پولو، مارکو (۱۳۶۳). سفرنامه مارکو پولو، مترجمان منصور سجادی و آنجلا دی جوانی رومانو، تهران، گویش.
12. مجلسی، محمد باقر (۱۴۰۳ه.ق). بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
13. معتقدی، کیانوش (۱۳۹۱). «شکوه کاشی زرین فام در محراب‌های حرم مطهر رضوی»، آستان هنر، شماره ۲-۳، صص ۲۸-۳۵.
14. همدانی، خواجه رشید الدین فضل الله (۱۳۳۷). جامع التّواریخ (تاریخ فرقه رفیقان یا اسماعیلیان الموت)، به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران، طهوری.
15. افتخار، فریبا (۱۳۸۳). «بساون»، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۲، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، صص ۱۰۴-۱۰۵.
16. -Mehran. Farhad( 2006)."The break line between text and image in the "First Small" Shahnama". Charles Melville (eds). Shahnama Studies.The Center of Middle Eastern and Islamic Studies University of Cambridge.