بررسی تطبیقی تابو در سه اثر حماسی: گیل‌گمش، رامایانا و گرشاسپ‌نامه

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری
2 استادیار ادبیات تطبیقی، دانشگاه حکیم سبزواری m.rahimi@hsu.ac.ir
3 کارشناسی ارشد ادبیات فارسی(گرایش ادبیات تطبیقی))
چکیده
در این مقاله که به شیوه تحلیلی - تطبیقی و با هدف شناخت تابوها و کارکرد آن­ها ، نگاشته شده است، خوانندگان را با اندیشه­های همسان و ناهمسانِ سه قومِ سومری، هندی و ایرانی، در سه مقطع‌تاریخی آشنا خواهیم ساخت. در این راستا با خوانش سه اثر بر گزیده:گیل گمش،رامایانا و گرشاسپ­نامه،همراه با شناخت تابوهای موجود در این آثار، به تحلیل و توصیف این مقوله خواهیم پرداخت. تابو، به مثابه­ باورداشت به وجود نیرویی ماورایی و حرمت بخش در شماری از اشیاء، گیاهان، جانوران و آدمیان، با برخورداری از دو ویژگی «تقدس» و «حرمت»، مقوله-مفهومی برجسته در عرصه مطالعات ادبی و مردم شناختی است. نگارندگان با شناخت و تحلیل تابوهای موجود در سه اثر یادشده، نشان خواهند داد که باورها و قوانین تابویی، با کارکردهای ویژه خویش، نقشی برجسته در این آثار، ایفا می­کنند و به کنش- واکنش­های شخصیت­های حماسی- اساطیری، سمت و سویی خاص می­بخشند؛ ویژگی­ای که گویای همگونی نوع کارکرد ذهن آدمی، در دوره­های گوناگون پیشاتاریخی- تاریخی، در عرصه­های متفاوت جغرافیایی­است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آزادگان،جمشید.(1372). ادیان ابتدایی: تحقیق در توتمیسم. تهران: میراث ملل.
ادواردز، ای. یی. اس و همکاران. (1391). تاریخ جهان باستان کمبریج. ترجمة دکتر تیمور قادری. تهران: مهتاب.
اسدی طوسی، ابونصرعلی.(1389).گرشاسب‌نامه. به اهتمام حبیب یغمایی. چاپ دوم. تهران: دنیای کتاب.
اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. (1386).سروده‌های‌روشنایی،جستاری‌در شعرایران‌باستان، میانه و سرودهای‌مانوی. تهران: اسطوره.
الیاده،میرچا. (1367).افسانه و واقعیت.ترجمة نصرالله زنگویی. تهران:پاپیروس.
الیاده،میرچا.(1375).اسطوره،رویا،راز.ترجمة رؤیا منجّم.تهران:فکر روز.
اوستا(1385).گزارش جلیل دوستخواه.چاپ دهم.تهران:مروارید.
ایونس،ورونیکا.(1375).اساطیر مصر. ترجمة باجلان فرخی.تهران:اساطیر.
بلک،جرمی‌وگرین،آنتونی.(1385). فرهنگنامة خدایان، دیوان و نمادهای بین‌النهرین. ترجمة پیمان متین. تهران: امیرکبیر.
بهار، مهرداد. (1376). پژوهشی در اساطیر ایران. چاپ چهارم. تهران:آگه.
بهار، مهرداد. (1375).ادیان آسیایی. تهران:چشمه.
بیرو، آلن(1370). فرهنگ علوم اجتماعی. ترجمة باقر ساروخانی. تهران: انتشارات کیهان.
توسل پناهی،فاطمه.(1395). توتم و تابو در شاهنامه. چاپ دوّم. تهران:ثالث.
خیالی، احمد. (1397). «انعکاس عناصر برجستة تابو و توتم در منطق الطیر عطار نیشابوری». شفای دل. صص29-59
رویانی، وحید و نیازی، مرتضی. (1395). «تابوی نام در شاهنامة فردوسی». فرهنگ و ادبیات عامه. سال 4. ش 9. صص 83-101.
طایفی، شیرزاد و خجسته، الناز (1391). «بررسی و تحلیل تابو در بوف کور». ادب فارسی. دوره 2. شماره 1. 101-122.
فردوسی، ابوالقاسم. (1387). شاهنامة فردوسی. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.
فروید،زیگموند(1349).توتم و تابو.ترجمة محمد علی خنجی. تهران:کتابخانه ی طهوری.
فریزر، جیمز جورج.( 1384). شاخة زرین، پژوهشی در جادو و دین. ویرایش و مقدمة رابرت فریزر. ترجمة کاظم فیروزمند. تهران: آگاه.
فضایی،یوسف.(1390). بنیان های اجتماعی ادیان ابتدایی. تهران:پویان.
کمانگرپور، زینب.(1388). «توتمیسم در شاهنامه».[پایان نامه]کرمانشاه: دانشگاه رازی.
کرمی، محمد. (1385).« نگاه فردوسی و شاهنامه از تابو ». مجله فردوسی. د 4. ش41-42. صص 28-31.
صوفی، ساسان.(1387) «تابو در شاهنامه» [پایان نامه]کرمانشاه:دانشگاه رازی.
مشکور،جواد.(1377). خلاصة ادیان در تاریخ دین‌های بزرگ. چاپ ششم.تهران:شرق.
مک کال،هنریتا.(1375).اسطوره های بین النهرینی.ترجمة عباس مخبر.تهران:مرکز.
ناس،جان.(1384). تاریخ جامع ادیان. ترجمة علی اصغر حکمت. چاپ پانزدهم.تهران:انتشارات علمی و فرهنگی.
وال میکی.(1379). رامایانا. ترجمة امر سنکهه و امرپرکاش.چاپ اوّل.تهران:الست فردا.
یعقوبی، پارسا. (1386). « آشنایی با تابو شکنی ادبی و سیر آن در ادبیات کلاسیک فارسی ». مجلة دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. ش 183. صص99-116.
معلوف، لویس.(1377). فرهنگ بزرگ جامع نوین. دو جلد. تهران: اسلام.
گرین، ویلفرد ، مورگان، لی و ویلینگهم، جان (1385). مبانی نقد ادبی. ترجمة فرزانه طاهری. تهران: نیلوفر.
Cook, James (1821). The Three Voyages of Capitan James Cook around the World. Vol 5, London: Longman.
Burriss, Eli Edward (1931)Taboo, Magic, Spirits: A Study Of Primitive Elements In Roman Religion. New York: Macmillan.
Horlacher, Stefan, Glomb, Stefan, and Heiler, Lars (2010).Taboo And Transgression In British Literature From The Renaissance To The Present. New York: Palgrave Macmillan.
Smith, David(1988). Authorities, Deities And Commodities. Vol 2, Madison: University of Wisconsin.
Steiner, Franz (1967). Taboo. London: Penguin books.
Steiner, Franz (1999). Taboo, truth and religion. Edited by Jermy Adler and Richard Fardon, Vol. 1, NewYork: Berghahn Books.