مقایسه مکتب‌ها و جریان‎های ادبیات داستانی معاصر در ایران و کشورهای عربی مقایسه مکتب‌ها و جریان‎های ادبیات داستانی معاصر در ایران و کشورهای عربی

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشگاه تربیت مدرس
2 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس
چکیده
قرن هجدهم میلادی شاهد آگاهی توده‌های مردم در جوامع گوناگون و اوجگیری فریادهای اعتراض نسبت به رژیم‌های حاکم بود. ​در بررسی سیر تحول جریان‌ها و مکتب‌های داستانی در ادبیات معاصر فارسی و عربی پژوهش‌هایی مختلف صورت گرفته اما دراین عرصه جای پژوهش‌های مقایسه‎ای خالی‌است. در این مقاله به بررسی این سیر در ادبیات داستانی معاصر فارسی و عربی پرداخته می‎شود؛ پس از تعریف مکتب، جریان و سبک در فارسی وعربی به تاثیرگذارترین جریان‌ها و مکتب‌های ادبی و نویسندگان مشهور آن در کشورهای عربی و ایران اشاره شده‌است. بررسی‎ها نشان می‎دهد که در ادبیات داستانی معاصر فارسی و عربی همسانی‎ها بیشتر از تفاوتها بوده‎است و از نظر ادبی در مجموع چیرگی مکتب رئالیسم بیش از مکتب‌های دیگر در داستان‎نویسی این دو اجتماع بوده‎است. جریان ‎های سیاسی، اقلیمی‎نویسی، زنانه‎نویسی و دو گرایش عمده رمان‎های تاریخی و اجتماعی از جریان‌ها و گرایش‌های نو ظهور در این دوره بوده‎است. همچنین باید گفت از جریان ادبیات مهاجرت که در داستان‌نویسی عربی رشدی چشمگیر دارد در ادبیات داستانی فارسی خبری نیست و ادبیات ملتزم یا متعهد در فارسی بسیار محدودتر از عربی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع فارسی
1. آرین پور، یحیی؛ از صبا تا نیما؛ چاپ نهم؛ تهران: انتشارات زوار، 1387.
2. آژند ،یعقوب؛ دبیات نوین ایران از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی؛ چاپ اول؛ تهران: انتشارات امیر کبیر، 1363.
3. بهار، محمد تقی؛ سبک شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی؛ چاپ دوم؛ تهران: انتشارات توس، 1385.
4. تسلیمی، علی؛ گزاره‏های در ادبیات معاصر ایران (داستان)؛ چاپ اول؛ تهران: نشر اختران، 1383.
5. تودوروف، تزوتان؛ بوطیقای ساختارگرا؛ ترجمۀ محمد نبوی؛ چاپ اول، تهران: آگاه، 1379.
6. داد، سیما؛ فرهنگ اصطلاحات ادبی واژه نامۀ مفاهیم و اصطلاحات ادبی فارسی و اروپایی به شیوه تطبیقی و توضیحی؛ تهران: انتشارات مروارید، 1371.
7. رستگار فسایی، منصور؛ انواع نثر فارسی؛ چاپ سوم؛ تهران: انتشارات سمت، 1390.
8. زرافا؛ میشل؛ ادبیات داستانی؛ ترجمه نسرین پروینی؛ چاپ اول؛ تهران: فروغی، 1368.
9. زرشناس، شهریار؛ پیش درآمدی بر رویکردها و مکتب‌های ادبی از عصر رئالیسم تا ادبیات پسامدرن؛ چاپ اول؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی، 1389.
10. زرقانی، مهدی؛ چشم انداز شعر معاصر ایران(جریان‌شناسی شعر ایران در قرن بیستم)؛ چاپ پنجم؛ تهران: انتشارات ثالث، 1394.
11. شمیسا، سیروس؛ مکتب‎های ادبی؛ چاپ هفتم؛ تهران: نشر قطره،1394.
12. شیری، قهرمان؛ مکتب‏های داستان‎نویسی در ایران؛ چاپ اول؛ تهران: نشر چشمۀ، 1387.
13. میر عابدینی، حسن؛ صد سال داستان‎نویسی ایران؛ چاپ پنجم؛ تهران: انتشارات چشمه، 1387.
14. ولک، رنه و وارن، آوستین؛ نظریه ادبیات؛ ترجمۀ ضیاء موحد و پرویز مهاجر؛ چاپ اول؛ تهران: نشر علمی و فرهنگی، 1373.
منابع عربی
1. آلن، روجر؛ الروایه العربیۀ مقدمۀ تاریحیۀ و نقدیۀ؛ ترجمه حصۀ ابراهیم المنیف، المجلس الاعلى للثقافۀ، 1997.
2. خفاجی، محمد عبد المنعم؛ قصه الادب المهجری؛ بیروت: دار الکتاب اللبنانی، 1986.
3. السعافین، ابراهیم؛ تطور الروایه العربیه الحدیثه فی بلاد الشام 1870دوم؛ بیروت: دار المناهل، 1987.
4. صابر، عبد الدایم؛ ادب المهجر؛ چاپ اول؛ قاهره: دار المعارف، 1993.
5. الفاخوری، حنا؛ الجامع فی تاریخ الأدب العربی، الأدب الحدیث؛ چاپ اول؛ بیروت: دار الجیل، 1986.
6. قاسم، سیزاز؛ بناء الروایه؛ چاپ اول؛ بیروت: دار التنویر، 1985.
7. مختار عمر، احمد؛ معجم اللغه العربیه المعاصره؛ چاپ اول؛ قاهره: عالم الکتب، 2008.
8. المقداد، قاسم؛ تفکرات سیمیائیه آلیات انتاج الدلاله و المعنی؛ چاپ اول؛ دمشق: دار نور الصباح، 2014.
9. نجم، محمد یوسف؛ القصه فی الادب العربی الحدیث؛ بیروت: دار الثقافه، 1966.
10. نجم، محمد یوسف؛ فن القصه؛ چاپ پنجم؛ بیروت: دار الثقافه، 1966.
مقاله‏ها
1. پورنامداریان، تقی و قدرت الله طاهری؛ نگاهی انتقادی به جریان‎شناسی‎های شعر معاصر ایران؛ فصلنامه علمی- پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا(س)، سال پانزدهم و شانزدهم، شماره56-57، زمستان1384و بهار1385، صص17-1.
2. طاهری، قدرت الله؛ بررسی و تحلیل جریان‎های داستان‎نویسی؛ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره1، بهار و تابستان 1381، صص90-77.
3. ناظمیان، رضا؛ در آمدی بر داستان‌نویسی نو در مصر؛ کیهان فرهنگی، شماره9، آذر 1371، صص27-22