مقایسه شیوه شاعران سبک اصفهانی و سبک هندی در میزان رویکرد به شعر سبک عراقی

نوع مقاله : پژوهشی کیفی

نویسندگان
1 دانش‌جوی دکترای تخصصی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان، دانشکده علوم انسانی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران
2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد یزد.دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.
چکیده
یکی از شگردهای مطرح در گستره سبک‌شناسی، مقایسه آثار ادبی مشابه با هم در دوره‌های گوناگون تاریخی است که نتیجه این شباهت‌ها و تفاوت‌ها، رمز و راز برتری شاعری بر دیگری و نیز میزان تأثیرگذاری‌های زبانی و تاریخی و فرهنگی بر متن ادبی، نشان خواهد داد. با نگاهی گذرا به اشعار سبک هندی و اصفهانی، به‌وضوح می‌توان گرایش فزاینده سرایندگان آن‌ها را در به‌کارگیریِ شگردها و فنون شاعری نسبت به پیشینیان دریافت. فنون و ابزاری که در جنبه‌های مختلف (فرمی و محتوایی) سبب فاصله‌گیری گفتار سراینده بر روی زنجیره زبان، از هنجار و زبان معیار و نزدیکی آن به زبان ادب و شعر می‌شود. در این راستا، تعیین سبک یک شاعر نیز، تشخیص و شناسایی همین ابزارها و شگردها در بسامد است که از شاعری به شاعر دیگر متفاوت هست و این‌چنین است که سبک‌های فردی به وجود می‌آید. بر این اساس، باید گفت که تفاوت اصلی شیوه شاعران سبک اصفهانی و هندی در میزان رویکرد شاعران این روزگاران به شعر شاعران و مضمون‌های مرسوم ادبی (motiv) در سبک عراقی رایج در ایران است. بیدل به‌عنوان سرآمد سبک هندی می‌کوشد که تحت‌تأثیر سبک اصفهانی نباشد (نظریه اضطراب تأثیر)؛ به‌گونه‌ای که این رویکرد در برابر شاعران سبک عراقی با شدّت کمتر و در برابر امثالِ صائب با شدّت بیشتر، صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1. آرزو، عبدالغفور. (1387). مقایسه انسان کامل از دیدگاه حافظ و بیدل، تهران: سوره مهر.
2. آرین پور، یحیی. (1382). از صبا تا نیما، چ 8، تهران: زوار.
3. اوحدی بلیانی، تقی الدین. (1388). عرفات العاشقین، تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، تهران: اساطیر.
4. بلگرامی، قابل. (1393). دیوان قابل بلگرامی، تصحیح سید حسن عباس، دهلی‌نو: الفا آرت.
5. بیدل دهلوی، عبدالقادر. (1387). دیوان اشعار، به تصحیح محمّدسرور مولایی، تهران: نشر علم.
6. حافظ، شمس‌الدّین محمّد. (1364). دیوان اشعار، به تصحیح علامّه قزوینی- دکترغنی، تهران: زوّار.
7. خرّمشاهی، بهاءالدّین. (1367). حافظ‌نامه، تهران: سروش و علمی فرهنگی، چاپ دوم.
8. ____________. (1384). ذهن و زبان حافظ، تهران: ناهید، چاپ هشتم.
9. دشتی، علی. (۱۳۵۵). نگاهی به صائب، تهران: امیرکبیر.
10. ________. (1381). خاقانی شاعر دیر آشنا، تهران: امیرکبیر.
11. زرّین‌کوب، عبدالحسین. (1370). با کاروان حلّه، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ ششم.
12. _____________. (۱۳۸۴). سیری در شعر فارسی، تهران: سخن.
13. سخاورز، بشیر. (1383). بررسی زندگی و آثار فارسی غالب، هلند: بنگاه ویرایش شاهنامه.
14. سعادت، اسماعیل. (1386). دانش‌نامه زبان و ادب فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
15. سعدی، شیخ‌مصلح‌الدّین. (1366). کلیّات اشعار، به تصحیح محمّدعلی قزوینی، تهران: امیرکبیر.
16. شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا. (1376). شاعر آیینه‌ها، تهران: آگاه.
17. _______________. (1376). هزاره دوم آهوی کوهی، تهران: سخن.
18. _______________. (1372). صور خیال در شعر فارسی، تهران: نشر آگاه.
19. _______________. (۱۳۸۵). نقد ادبی (ویرایش دوم). تهران: میترا.
_______________. (1376). زمینه اجتماعی شعر فارسی. ج 1. تهران: اخترزمانه.
21. شمیسا، سیروس. (1383). سبک‌شناسی شعر، تهران: میترا.
22. صائب‌تبریزی، محمّدعلی. (1383). دیوان اشعار، 6 جلد، به تصحیح محمّد قهرمان، تهران: علمی و فرهنگی.
23. صفا، ذبیح‌الله. (1368). تاریخ ادبیّات در ایران، تهران: فردوس.
24. طالب‌آملی. (۱۳۶۵). کلیّات طالب‌آملی. به کوشش شهاب طاهری. تهران: کتابخانه سنایی.
25. غنی کشمیری. (1362). دیوان غنی، تصحیح احمد کرمی، تهران: انتشارات ما.
26. غنی پور، احمد. (1387). «سبک هندی و مدعیان پیشوایی آن»، فصلنامة پژوهش های ادبی، ش 20، صص 1 -14
27. غیاثی، محمّدتقی. (۱۳۶۸). سبک‌شناسی ساختاری. تهران: انتشارات شعله اندیشه.
28. فتوحی، محمود. (1379 ). نقد خیال( نقد ادبی در سبک هندی)، تهران نشر روزگار
29. قهرمان، محمد. (1384). برگزیده اشعار صائب و دیگر شعرای معروف سبک هندی، تهران: سمت
30. کلیم‌کاشانی، ابوطالب. (۱۳۶۹). دیوان ابوطالب‌کلیم‌همدانی، تصحیح محمّد قهرمان، مشهد: آستان قدس.
31. گلچین معانی. (1373). فرهنگ اشعار صائب، دو جلد، تهران، امبیرکبیر.
32. مدرّس‌زاده، عبدالرّضا. (1387). «نوآوری‌های هنری در عاشقانه‌های بیدل دهلوی»، فصلنامه ادبیّات عرفانی و اسطوره‌شناختی، س 4، ش 10. صص 165-139.
33. مشهدی، محمد امیر.(1390). «تأثیر پذیری سبکی نظیری از حافظ»، کهن نامه ادب فارسی، صص 115-139
34. مکاریک، ایرناریما. (1390). دانش‌نامه نظریه‌های ادبی معاصر، چاپ چهارم، تهران: آگه.
35. مؤذّنی، علی. (1387). دانش‌نامۀ ادب فارسی در شبه قارّه، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
36. موسوی‌بجنوردی، سیّدکاظم. (1383). دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، جلد 13، تهران: دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
37. موسوی‌طبری، سیّدعبدالرضا. (1388). مهنّدات، تهران: سوره مهر.
38. ناصرخسرو قبادیانی. (۱۳۵۷). دیوان اشعار، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقّق. تهران: مؤسّسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل.
39. نظیری نیشابوری، محمّدحسین. (1379). دیوان، به تصحیح و تعلیقات محمّدرضا طاهری، تهران: رهام.
40. ناصرعلی سرهندی. (1388). دیوان اشعار، به تصحیح حمید کرمی، تهران: الهام.