مطالعه تطبیقی بهره‌گیری از استعاره به‌مثابه تکنیک ادبیدر آثار شاخص معماری قرن نوزدهم و بیستم

نوع مقاله : پژوهشی کیفی

نویسنده
مریم نوری
دکترای معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی
چکیده
به‌طور معمول معماری مدرن با مفهوم انتزاع گره ‌خورده است. این بدان معناست که برخلاف روح استعاری حاکم بر معماری در اعصار پیشین، کمتر می‌توان از معناگرایی و نشانه‌پردازی در فرم­های مدرن سراغ گرفت. این درحالی است که فرم معماری به‌صورت تاریخی با بیان استعاری نظام‌های نمادینی همچون فرهنگ، طبیعت و تاریخ معنامند می‌شده است. با این ‌حال، از آنجایی‌ که استعاره با زبان و تفکر در معنای عام آن آمیخته است، می‌توان این پرسش را طرح کرد که «آیا می‌توان در آثار پیش‌گامان معماری مدرن، صورت‌هایی از استعاره را شناسایی کرد؟». به‌منظور پاسخ به این پرسش، ابتدا مفهوم استعاره تعریف و کارکردهای آن در حوزه‌های ادبیات، فلسفه و هنر بررسی ‌شده است. سپس با گونه‌بندی انواع استعاره در معماری به دو شکل محسوس و نامحسوس، به مطالعه تطبیقی تعدادی از آثار برجسته معماری قرن نوزدهم و همچنین آثار معماری مدرن قرن بیستم، برمبنای محسوس یا نامحسوس بودن استعاره، پرداخته ‌شده است. نتیجه این پژوهش نشان می‌دهد که اگرچه به فاصله یک قرن، معماری مدرن با جداسازی خود از تاریخ به انتزاع روی آورده، این انتزاع متمرکز بر حذف جلوه‌های استعاری محسوس بوده است و ردِ پای استعاره‌های نامحسوس را می‌توان در آثار پیش‌گامان معماری مدرن در قرن بیستم مشاهده کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

1. آنتونیادس، آنتونی (1389)، بوطیقای معماری (آفرینش در معماری)، ترجمه احمدرضا آی، جلد اول، چاپ اول، انتشارات سروش، تهران.
2. آیت‌اللهی، م. ح. و داوودی، س. (۱۳۸۷)، «استعاره چیست؟ و چگونه در طرح مایه اثر می‌گذارد؟»، صفه، شماره ۴۷، از تهران، ۲۶ - ۱۷
2. احمدی دیسفانی (۱۳۹۲)، بازکاوی نقش عقل و خیال در آموزش فرایند طراحی معماری، فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، شماره 3، تهران، ۵۱۸ – ۴۹۸.
3. بارسلونا، آنتونیو (1390)، استعاره و مجاز با رویکردی شناختی، ترجمه سجودی فرزان، صادقی لیلا، امراللهی تینا، تهران: نقش‌جهان، چاپ اول.
4. داوری اردکانی، رضا و رضا نیلی پور، علیرضا قائمی نیا، آنتونی جی ان، لطف‌الله یاراحمدی (1393)، زبان استعاری و استعاره‌های مفهومی، تهران: انتشارات هرمس، چاپ دوم.
5. پریشانزاده، سروناز، حسینی، مریم، دادور، ابوالقاسم (1395)، مقایسۀ تطبیقی نظریۀ استعارۀ مفهومی در شعر و تصویرگری با نگاهی به غزل «ما ز بالاییم و بالا می‌رویم» مولانا با تصویرسازی آیدین آغداشلو. کیمیای هنر، ۵ (۱۸): ۹۵-۱۱۰
6. دباغ، حسین (1393). مجاز در حقیقت: ورود استعاره‌ها در علم. تهران: هرمس.
7. داودی، سمیه، آیت‌اللهی، سید محمدحسین (1387)، استعاره چیست و چگونه در تولید طرح مایه اثر می‌گذارد؟ مجله صفه، شماره 47، پاییز و زمستان، صص 26-17.
8. ساسانی، فرهاد (1389)، استعاره مبنای تفکر و ابزار زیبایی‌آفرینی، ترجمه فرهاد ساسانی، اسفند، چاپ: دوم.
9. صبحیه، م. ح. و بمانیان، م. ر و کشتیبان، می. (۱۳۸۶)، ایجاد خلاقیت در دانشجویان مهندسی معماری (بررسی سه مدل برای انتقال دانش از منظر دانشجویان)، فصلنامه آموزش مهندسی ایران، شماره ۳۷، تهران، ۶۷ - ۴۹.