بررسی تطبیقی جوجه اُردک شمس و جوجه اُردک زشت آندرسن با تکیه بر فرآیندِ فردیّت

نویسنده
گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر
چکیده
هانس کریستیان آندرسن از نظر بازۀ زمانی، با محمّد بن ملک داد، معروف به شمس تبریزی، فاصلۀ بسیار زیادی دارد؛ امّا پاره‌ای خصوصیّات و ویژگی‌های رفتاری و اخلاقی این دو، همچنین شیوۀ بیان این دو نویسنده، بسیار به هم نزدیک است. این همسانی و مشابهت‌ها، زمانی جالب توجّه‌تر می‌شود که بدانیم در آثار هر دو نویسنده، «جوجه اُردکی»، حضور دارد. جوجه اُردکی که در راه شناختِ «خود»، دچار «فرآیند فردیّت» می-شود. سئوال اصلی این نوشته آن است که آیا میان جوجه اُردک شمس تبریزی با جوجه اُردکِ زشت آندرسن، رابطه‌ای وجود دارد؟ یا وجود و حضور این موضوع، (جوجه اُردک فردیّت یافته)، در آثار دو نویسنده، امری کاملاً اتّفاقی و از باب توارد و تصادف است؟ این نوشته به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و به روش کتاب‌خانه‌ای فراهم آمده است. یافته‌های این بررسی، نشان می‌دهد، اگرچه به صورت قطع و یقین، نمی‌توان در مورد دسترسی آندرسن به مقالات شمس تبریزی، حکم داد؛ امّا پاره‌ای از قراین و شواهد؛ شائبۀ توارد و تصادف از این مطالعه را برطرف و این بررسی را در دایرۀ مُطالعات تطبیقی قرار می‌دهد و علیرغم نزدیکی‌های آشکار و مشابهت‌های فکری که درون‌مایۀ این دو داستان را شکل می‌دهد؛ تفاو‌ت‌های زیادی هم در مسیر پیمودن فرآیند فردیّت، به چشم می‌خورد. آنچه در این مطالعۀ تطبیقی، بسیار مُهمّ است، آن است که بدانیم حقّ تقدّمِ طرح موضوع این قصّۀ مشهور- که آوازۀ جهانی دارد- از آنِ شمس تبریزی است و نه هانس کریستین آندرسن دانمارکی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- قرآن کریم. ترجمۀ مکارم شیرازی. دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.دارالقرآن الکریم.
- آندرسن، هانس کریستیان (1345). باغ بهشت (مجموعه قصه‌های آندرسن). ترجمۀ اردشیر نیک‌پور. تهران: سازمان کتاب‌های طلایی وابسته به مؤسسۀ انتشارات امیرکبیر.
- ......................................... (1382‌الف). قصۀ زندگی من. ترجمۀ جمشید نوائی. تهران: نشرنی.
- ......................................... (1382‌ب). 10 قصۀ گزیده از هانس کریستین آندرسن. ترجمۀ محسن سلیمانی. تهران: اُفق.
- اخباری آزاد، مینا (1383). «زندگی‌نامۀ هانس کریستیان آندرسن». کتاب ماه کودک و نوجوان. ماه‌نامۀ تخصصی اطلاع‌رسانی و نقد و بررسی کتاب. س 8. ش 5. ویژه‌نامۀ هانس کریستیان آندرسن. صص 90-93.
- ادیم، عبدالله و همکاران (1394). «تحلیل شخصیت شمس و ارتباط وی با مولوی از دیدگاه روان‌شناسی با تکیه بر نظریۀ شخصیت کارن هورنای». نشریۀ عرفانی (گوهر گویا). س 9. ش 2. پیاپی 29. صص 51-70.
- اسپینک، رجینالد (1382). سرگذشت و دنیای خیال‌انگیز هانس کریستیان آندرسن. ترجمۀ ویدا تحویلداریان. تهران: همگامان چاپ.
- افلاکی، شمس‌الدین احمد (1961). مناقب‌العارفین. به تصحیح تحسین یازچی. آنقره: انجمن تاریخ تُرک.
- الیاده، میرچا (1372). رساله در تاریخ ادیان. با ترجمۀ جلال ستاری. تهران: سروش.
- انوشیروانی، علیرضا (1368). «چشم‌انداز تاریخی ادبیات تطبیقی». ادبیات تطبیقی دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت. س 1. ش 3. صص 37-61.
- حمیدی، سید جعفر (1386). «ادبیات تطبیقی». ادبیات تطبیقی دانشگاه آزاد اسلامی جیرفت. س 1. ش 1. صص 9-21.
- سجادی، سیدجعفر (1370). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. تهران: طهوری.
-سیدحسینی، رضا (1378). مکتب‌های ادبی. ج1. تهران: نگاه.
-سعدی، مصلح‌بن‌عبدالله (1386). کلیات سعدی. براساس تصحیح محمدعلی فروغی. مشهد: آستان قدس رضوی، به نشر.
-شمس تبریزی، محمدبن‌ملک داد (1369). مقالات شمس. به تصحیح محمدعلی مؤحد. تهران: خوارزمی.
-صاحبان زند، سجاد (1383). «بازگشت به خویشتن در قصه‌های آندرسن». کتاب ماه کودک و نوجوان. ماه‌نامۀ تخصصی اطلاع‌رسانی و نقد و بررسی کتاب. س 8. ش 5. ویژه‌نامۀ هانس کریستیان آندرسن. صص 105-106.
-طلوعی برازنده، سید محمد (1383). «کشف فردیت در داستان جوجه‌اُردک زشت»، کتاب ماه کودک و نوجوان. ماه‌نامۀ تخصصی اطلاع‌رسانی و نقد و بررسی کتاب. س 8. ش 5. ویژه‌نامۀ هانس کریستیان آندرسن. صص 99-101.
-فرنس، مری لوئیز فون (1383). فرایند فردیت در افسانه‌های پریان. ترجمۀ زهرا قاضی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
-فروزان‌فر، بدیع‌الزمان (1333). رساله در تحقیق احوال و زندگانی مولانا جلال‌الدین محمد مشهور به مولوی. تهران: چاپخانۀ مجلس.
-..................................... (1370). احادیث مثنوی. تهران: امیرکبیر.
- مکتالبی، قیب (1367). «اشک‌ها و لبخندهای هانس کریستین آندرسن». ترجمۀ عظیم سلیمانی راد. کیهان فرهنگی. ش 6. صص 27-29.
- مهرزاد، فروغ (1392). «جوجه‌اُردک زشت: صعودی پنهانی». کتاب ماه کودک و نوجوان. ماه‌نامۀ تخصصی اطلاع‌رسانی و نقد و بررسی کتاب. س 8. ش 8. صص 54-56.
- هله‌برینگ، نیسن (1371). «آندرسن: بچه‌ها قادر به درک من نیستند!». ترجمۀ شاهین ضیائی. شباب. پیش شماره و شمارۀ 1. صص 60-63.