بررسی تطبیقی سه اثر تائیس، درد دل ملاقربان علی و پیوند مقدس با رویکرد جامعه شناختی لوکاچ

نویسندگان
1 دانشیار دانشگاه بوعلی سینا
2 دانشجوی دکتری دانشگاه بوعلی سینا
3 دانش آموخته دانشگاه اصفهان
چکیده
یکی از بهترین شیوه‌های شناخت انعکاس جامعه در ادبیات، مقایسۀ یک موضوع اجتماعی در آثار جوامع مختلف است. مقالۀ حاضر با همین رویکرد به بررسی بازتاب واقعیت‌های جامعه در سه داستان « تائیس»، «درد دل ملا قربا‌‌ن‌علی» و «پیوند مقدس» می‌پردازد. تائیس، اثر آناتول فرانس، رمانی با مضمون عشق یک راهب به زنی زیباروی، توجه بسیاری از ادیبان و منتقدان را به خود جلب نموده است. محمد علی جمال‌زاده تحت تاثیر این رمان، داستان کوتاه درد دل ملا قربان‌علی را با همین مضمون نوشته است. توفیق الحکیم، نمایش‌نامه نویس و داستان‌نویس معاصر مصری نیز رمان پیوند مقدس را با اثرپذیری از رمان تائیس خلق نموده است. پژوهش پیش-رو ابتدا اثرپذیری دو اثر فارسی و عربی یاد شده از رمان فرانسوی تائیس را از نظر می‌گذراند و سپس با تکیه بر نظریۀ لوکاچ به بررسی مانندگی‌های این سه داستان از منظر جامعه‌شناختی ادبیات می‌پردازد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان"دینمرد" و "زن" را نام برد. در پایان، به چگونگی روند اجتماعی شدن ادبیات در این سه داستان پرداخته می‌شود و نقش پر رنگ جامعۀ نویسندگان در بروز تفاوت‌های موجود در این داستان‌ها نشان داده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- بالایی، کریستف و میشل کویی پرس (1378). سرچشمه‌های داستان کوتاه فارسی. ترجمۀ احمد کریمی حکاک. تهران: معین- انجمن ایران‌شناسی فرانسه.
بهارلو، محمد (1373). گزیدۀ آثار محمدعلی جمال‌زاده. تهران: آروین
- پارسی‌ن‍ژاد، کامران (1381). نقد و تحلیل گزیدۀ داستا‌ن‌های سید محمدعلی جمال‌زاده. چ 1. تهران: روزگار.
- جمال‌زاده، محمدعلی (1388). یکی بود و یکی نبود. چ 5. تهران: سخن.
- حقوقی، محمد ( 1386). مروری بر تاریخ ادب و ادبیات امروز ایران. تهران: قطره.
- ‌الحکیم، توفیق (1973الف). الرباط المقدس. ط 1. بیروت: دارالکتاب اللبنانی.
- ---------- (1973ب). فن الأدب. ط 2. بیروت: دارالکتاب اللبنانی.
- دستغیب، عبدالعلی (1355). نقد آثار محمدعلی جمال‌زاده. چ 1. تهران: چاپار.
- دهباشی، علی (1377). یاد سید محمدعلی جمال‌زاده. چ 1. تهران: سخن.
- سیمون، بییر هنری (1961م). تاریخ الأدب الفرنسی فی القرن العشرین. ترجمۀ نبیه صقر. ط 1. بیروت: منشورات عویدات.
- شمیسا، سیروس (1380ش). نقد ادبی. چ 2. تهران: فردوس.
- عماره، محمد (2009م). تحریر المرأۀ بین الغرب و الاسلام. القاهره: مکتبه الامام البخاری.
- فرانس، آناتول (1383). تائیس. ترجمۀ ارژنگ خرسندی. چ 1. تهران: جامی.
- کسمائی، علی‌اکبر (1326). نیشخندهای آناتول فرانس. تهران: علی‌اکبر علمی.
- گویارد، ماریوس فرانسوا (1956م). الأدب المقارن. ترجمۀ محمد غلاب. القاهره: نشر لجنه البیان العربی.
- لوکاتش، جورج (1971م). معنی الواقعیه المعاصره. ترجمه و تحقیق امین العیوطی. القاهره: دارالمعارف.
- لوکاچ، گئورگ (1384م). پژوهشی در رئالیسم اروپایی. ترجمۀ اکبر افسری. چ 2. تهران: علمی و فرهنگی.
- مهرین، مهرداد (1342). سرگذشت و کار جمال‌زاده. تهران: کانون معرفت.
- نظری‌منظّم، هادی (1389). «ادبیات تطبیقی: تعریف و زمینه-های پژوهش». ادبیات تطبیقی. دانشگاه شهید باهنر کرمان. س 1. ش 2. صص 221-237.
- ولی‌پور هفشجانی، شهناز (بی‌تا). «نگاهی به آرای جورج لوکاچ در زمینۀ نقد مارکسیستی». زبان و ادب. ش 31. صص 122 تا 136.
- همایون کاتوزیان، محمدعلی (1390). دربارۀ جمال‌زاده و جمال‌زاده‌شناسی. چ 1. تهران: سخن.