خوانش تطبیقی شعر فروغ فرخزاد و سعاد الصباح بر اساس رویکرد اکوفمینیسم

نویسندگان
شیرزاد طایفی 1
زهرا کامل پیرالوان 2
1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران
2 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران
چکیده
اکوفمینیسم شاخه‌ای از پژوهش‎‌های فمینیستی است که ارتباط میان زن و زمین را بررسی می‌کند که این بررسی، عمدتاً یکپارچه نیست و مانند فمینیسم، متکثّر و متنوّع است؛ اما باور مشترک میان اکوفمینیست‌های مختلف، استثمار زن و زمین از طرف نظام مردسالار حاکم را تأیید می‌کند. در این پژوهش به روش تحلیل کیفی و با بهره­گیری از مطالعات کتابخانه­ای و اسنادی، تلاش کرده‌ایم به خوانش اشعار فروغ فرخزاد و سعاد الصباح بر مبنای مؤلفه­های شاخص اکوفمینیسم بپردازیم و نشانه­های آن را در اشعار این دو شاعر، استخراج، طبقه­بندی، مقایسه و نقد کنیم. یافته­های پژوهش نشان می­دهد در اشعار فروغ فرخزاد و سعاد الصباح، تشبیه زنان به گیاهان بسامد چشمگیری دارد که بخشی از این تشبیهات، ریشه در فرهنگ و جغرافیا دارد؛ اما بخشی دیگر، دارای سویه‌های انتقادی است؛ به­گونه­ای که هر دو شاعر زن به صراحت یا به شکل تلویحی، نظام مردسالار را در استثمار زمین و زن مورد انتقاد خود قرار می‌دهند. در نهایت، نگرانی‌های این شاعران زن شرقی در قبال طبیعت، باعث شده بخشی از شعر آن­ها، قابلیت خوانش با شاخصه­های جریان اکوفمینیسم را داشته باشد. البته در بررسی نمونه‌ها نقاط افتراق این دو شاعر هم به چشم می‌آید. فروغ فرخزاد و سعاد الصباح به شکلی منحصربه­فرد و شخصی ارتباط زن و طبیعت را بازتاب داده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

- الصباح، سعاد. (1402الف). رؤبانی از عشق. ترجمۀ میسون پرنیانی‌فرد. تهران: ایجاز.
- الصباح، سعاد. (1402ب). عاشقانه‌ها. ترجمۀ موسی بیدج. تهران: نگاه.
- الصباح، سعاد. (1403). به وقت زن بودن. ترجمۀ اصغر علی‌کرمی. تهران: شالگردن.
- اورتنر، شری ب. (1403). «آیا نسبت زن به طبیعت مانند نسبت زن به فرهنگ است؟». در مجموعه مقالات فمینیسم و دیدگاه‌ها. ترجمۀ فیروزه مهاجر. تهران: تنظیم شهلا اعزازی. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
- پارساپور، زهرا. (1400). «خوانش اکوفمینیستی داستان "زنان بدون مردان"». جستارهای نوین ادبی. ش 215، صص 27-44.
- پورقریب، بهزاد. (1397). «نقد فمنیستی بوم‌گرای رمان جای خالی سلوچ». ادبیات پارسی معاصر، س هشتم، ش دوم، 17-34.
- ذکاوت، مسیح. (1397). «درآمدی بر بوم فمینیسم: مطالعۀ موردی دو دوست و دیلینگ دیلینگ». مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز. س نهم، ش دوم، صص 55-76.
- زیبایی‌نژاد، محمدرضا. (1382). «ملاحظات» در مجموعه مقالات فمینیسم و دانش‌های فمینیستی: ترجمه و نقد تعدادی از مقالات دایرهالمعارف روتلیج. ترجمۀ عباس یزدانی. قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
- عنایت، حلیمه و فتح‎‌زاده، حیدر. (1388). «رویکردی نظری به مفهوم اکوفمینیسم». مطالعات جامعه‌شناسی. س دوم، ش پنجم، صص 45-63.
- فرخزاد، فروغ. (1370). تولدی دیگر. تهران: مروارید.
- صادقی پویا، مهدیس و دیگران. «درباره‌ی اکوفمینیسم». نشریۀ مستقل دانشجویی هلا. س اول، ش نهم. صص 71-75.
- لوید، ژنویو. (1402). عقل مذکر: مردانگی و زنانگی در فلسفۀ غرب. ترجمۀ محبوبه مهاجر. تهران: نی.
- محمدی اصل، عباس. (1395). زنان و محیط زیست. تهران: شیرازه.
- مشیرزاده، حمیرا. (1388). از جنبش تا نظریۀ اجتماعی: تاریخ دو قرن فمینیسم. تهران: پژوهش شیرازه.
- Bedford, A(2018). “Ecofeminist, Post-colonial, and Anti-capitalist Possibilities in Nalo Hopkinson’s Brown Girl in the Ring”. In (eds), D. Vakoch and S. Mickey. Ecofeminism in Dialogue. London: Lexington Books.
- Eaton, H and Lorentzen, L(2003). ECOFEMINISM AND GLOBALIZATION. United States of America: Rowman & Littlefield Publishers.
- Garrard, G(2023). ECOCRITICISM. Third edition. New York: Routledge.
- Hart Winter, R(2018). “Women, Water, and Ecofeminism: A Method to Respond to the Commodification of Water”. ”. In (eds), D. Vakoch and S. Mickey. Ecofeminism in Dialogue. London: Lexington Books
- Plumwood, V(2003). Feminism and the Mastery of Nature. London: Routledge.
- Radford Ruether, R(1995). New Woman, New Earth. United States of America: Unitarian Universalist Association of Congregations.
- Warren, K(2000). Ecofeminist Philosophy. United States of America: Rowman & Littlefield Publishers.