واکاوی تطبیقی ساختار روایی تراژدی داستان سیاوش و هیپولیت

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی کرمانشاه، ایران.
2 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.
3 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی کرمانشاه، ایران.
چکیده
تراژدی نوعی ادب نمایشی از یونان باستان است که به شکل نمایش، بر روی صحنه اجرا می‌شود. ارسطو فیلسوف بزرگ یونانی از نخستین کسانی بود که در کتاب فن شعر، دربارۀ تراژدی، به طور کامل بحث کرده و به معرّفی و توضیح آن پرداخته است. وی عناصر و اجزایی را برای تدوین تراژدی معرّفی نموده که در کیفیّت، جذابیّت و برتری تراژدی نقش مهمّی را ایفا می‌نمایند.

در ادبیّات فارسی آثاری وجود دارد که بازتابی از تراژدی‌های یونان باستان و دیدگاه ارسطو در این‌باره است؛ از جملۀ شاخص‌ترین این آثار، شاهنامۀ فردوسی است با داستان‌هایی که همسویی و شباهت زیادی به تراژدی‌های یونان باستان دارد پژوهش حاضر با هدف نشان دادن این شباهت در زمینۀ تراژدی و با روش توصیفی – تحلیلی به مقایسۀ داستان سیاوش از شاهنامه و تراژدی هیپولیت اثر اوریپید، به عنوان مطالعۀ موردی پرداخته است و این همسویی را نشان داده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ارجمند، مهدی، (1378)، منشأ تولد متن دراماتیک، تهران: حوزۀ هنری.
ارسطو، (1337)، بوطیقا، ترجمۀ فتح الله مجتبایی، تهران: بنگاه نشر اندیشه.
استارمی، ابراهیم، (1388)، «مبانی تئاتر ارسطویی با استناد به نمایش نامۀ ادیپ شهریار»، نقد زبان و ادبیات خارجی، دورۀ دوم، شمارۀ 3، صص 15- 35.
اوریپید، (1400)، ائوریپیدس، پنج نمایشنامه، ترجمۀ عبدالله کوثری، چاپ ششم، تهران: نشر نی.
برونیس، تدی، (1385)، «کاتارسیس» فصلنامۀ کتاب صحنه، ش 40-41، صص 33-39.
بهنام، مینا و محمدجعفر یاحقی، (1392)، «روایت شناسی داستان فرود سیاوش»، فصلنامۀ کاوش نامه، س 14، ش 26، صص 9-34.
جعفری، اسداله، (1391)، «پی رنگ و بررسی آن در داستان سیاوش»، متن شناسی ادب فارسی، دورۀ جدید، شمارۀ 2، پیاپی 14، صص 93-108.
حمیدیان، سعید (1383)، درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، تهران: ناهید.
خالقی مطلق، جلال، (1374)، «عناصر درام در برخی از داستان‌های شاهنامه در تن پهلوان و روان خردمند و پژوهش‌هایی تازه در شاهنامه»، ویراستۀ شاهرخ مسکوب، تهران: طرح نو.
خالقی مطلق، جلال، (1395)، زنان در شاهنامه، ترجمۀ دکتر احمد بی‌نظیر، تهران: مروارید.
داد، سیما، (1378)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
رحیمی، مصطفی، (1369)، تراژدی قدرت در شاهنامه، تهران: نیلوفر.
رحیمی، مصطفی، (1399)، سیاوش بر آتش، تهران: شرکت سهامی انتشار.
ریحانی‌نیا، پیمان و خلیل بیگ‌زاده، (1397)، «تحلیل تراژدی‌های شاهنامۀ فردوسی بر پایۀ افسانۀ مضمون ارسطو»، پژوهشنامۀ ادب حماسی، سال چهارم، شمارۀ اول، صص 149- 172.
رینگرن، هلمر، (1388)، تقدیر باوری در منظومه‌های حماسی فارسی (شاهنامه، ویس و رامین)، ترجمۀ ابوالفضل خطیبی، تهران: هرمس.
سرامی، قدمعلی، (1388)، از رنگ گل تارنج خار، تهران: علمی و فرهنگی.
صناعی، محمود، (1390)، «فردوسی استاد تراژدی» در به فرهنگ باشد روان تندرست (مقاله‌ها و نقدهای نامه فرهنگستان دربارۀ شاهنامه)، گردآورندگان: احمد سهیلی و ابوالفضل خطیبی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، صص 250- 280.
عقدائی، تورج، (1394)، «بلاغت وصف در داستان سیاوش» مجله زیبایی شناسی ادبی، شماره 6، دوره 25، صص 9 -44.
فردوسی، ابوالقاسم، (1369)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، زیر نظر احسان یارشاطر، ج دوم، کالیفرنیا: بنیاد میراث ایران.
فرزانه، امیرحسین، (1376)، «تراژدی داستان رستم و اسفندیار»، ماهنامۀ گزارش، شمارۀ 74، صص 112-122.
فروغ، مهدی، (1363)، شاهنامه و ادبیات، تهران: هنر و فرهنگ.
کات، یان، (1337)، تفسیری بر تراژدی‌های یونان باستان، ترجمۀ داوود دانشور و منصور ابراهیمی، تهران: سمت.
کزازی، میرجلال الدین، (1388)، از گونه‌ای دیگر، تهران: مرکز.
کزازی، میرجلال الدین، (1392)، نامه باستان، جلد 1 ـ 10، تهران : نشر سمت.
کیا، خجسته، (1369)، شاهنامه فردوسی و تراژدی آتنی، تهران: علمی و فرهنگی.
لیچ، کلیفورد، (1390)، تراژدی، ترجمۀ دکتر مسعود جعفری، تهران: نشر مرکز.
محمد صالحی دارانی، حسین، (1388)، «بازشناخت در رستم و سهراب و تراژدی ادیپ شهریار»، فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، شمارۀ 14، دورۀ 5، صص 150- 170.
مهرکی، ایرج و خدیجه بهرامی رهنما، (1390)، «ساختار تقدیر محور داستان‌های تراژیک شاهنامه»، فصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش 20، صص 36- 68.
میرمحمدی، کیوان، (1393)، جستاری در تراژدی‌های یونان، تهران: علمی و فرهنگی.
نهضت اخلاق آزاد، مهسا سادات، علی محمد شاه‌سنی و جواد فیروزی، (1398)، «عناصر تراژیک در داستان‌های سیاوش و فرودِ شاهنامه»، فصلنامۀ علمی – پژوهشی، پژوهش‌های ادبیات تطبیقی، دورۀ 7، شمارۀ 4، صص 11- 30.
هیوم، دیوید، (1388)، در باب معیار ذوق و تراژدی، تهران: فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران.
یانگ، جولیان، (1395)، فلسفه تراژدی از افلاطون تا ژیژک، ترجمۀ حسین امیری آراء، تهران: ققنوس.
یگر، ورنر، (1393)، پاپدیا، ترجمۀ محمدحسن لطفی، تهران: خوارزمی.
1- Aristotle, (1958), Butiqa, translated by Fathullah Mojtabai, Tehran: Andisheh Publishing House.
2- Arjmand, Mehdi, (1999), the origin of the birth of the dramatic text, Tehran: Houzeh Honari.
3- Behnam, Mina and Yahaghi, Mohammad Jaafar, (2013), "Narrative of the story of Froud Siavash", Kavosh Nameh Quarterly, Q. 14, No. 26, pp. 34-9.
4- Brunis, Teddy, (2006), "Catharsis", Kitab Sanhe Quarterly, Vol. 40-41, pp. 33-39.
5- Dadd, Sima, (1999), Dictionary of Literary Terms, Tehran: Morvarid.
6- Deuter. M, B Jennifer & T. Joana (2015), Oxford advanced learner’s dictionary. London: Oxford University press.
7- Euripides, (2021), Euripides, five plays, translated by Abdullah Kosari, 6th edition, Tehran: Ney Publication.
8- Farzaneh, Amirhossein, (1997), "The Tragedy of the Story of Rostam and Esfandiar", Report Monthly, No. 74, pp. 112-122.
9- Ferdowsi, Abulqasem, (1990), Shahnameh, by efforts of Jalal Khaleghi Mutlaq, under the supervision of Ehsan Yarshater, Volume II, California: Iran Heritage Foundation.
10- Forough, Mehdi, (1984), Shahnameh and Literature, Tehran: Art and Culture.
11- Hall, V. (1963), A short History of literary criticism. London: Merlin press.
12- Houlgate, S. (2016), “Hegel’s Aesthetics”. Stanford Encyclopedia of philosophy, P. 3.
13- Hume, David, (2009), On the Criteria of Taste and Tragedy, Tehran: Art Academy of the Islamic Republic of Iran.
14- Jafari, Asadulah, (2012), "Plot and its investigation in the story of Siavash", Textology of Persian Literature, New Period, Number 2, Series 14, pp. 93-108.
15- Kat, Yan, (1958), a commentary on ancient Greek tragedies, translated by Davud Daneshvar and Mansour Ebrahimi, Tehran: Samt.
16- Kazazi, Mirjalaluddin, (2009), from another species, Tehran: Center.
17- Kazazi, Mirjalaluddin, (2014), Ancient Letter, first volume, Tehran: Samt.
18- Khaleghi Mutlaq, Jalal, (1995), "Elements of drama in some stories of the Shahnameh in a heroic body and a wise mind and new researches in the Shahnameh", edited by Shahrokh Maskob, Tehran: Tarh Noo.
19- Khaleghi Mutlaq, Jalal, (2016), Women in the Shahnameh, translated by Dr. Ahmad Binazir, Tehran: Morwarid.
20- Kia, Khojaste, (1990), Ferdowsi's Shahnameh and Athenian Tragedy, Tehran: Scientific and Cultural.
21- Leach, Clifford, (2011), Tragedy, translated by Dr. Masoud Jafari, Tehran: Markaz Publication.
22- Mehraki, Iraj, and Khadijah Bahrami Rahnama, (2011), "The fate-oriented structure of the tragic stories of the Shahnameh", Persian Language and Literature Research Quarterly, vol. 20, pp. 36-68.
23- Mirmohammadi, Keivan, (2014), A Study in Greek Tragedies, Tehran: Scientific and Cultural.
24- Mohammad Salehi Darani, Hossein, (2009), "Recognition in Rostam and Sohrab and the Tragedy of Oedipus Rex ", Quarterly Journal of Mystical Literature and Cognitive Mythology, No. 14, Volume 5, pp. 150-170.
25- Nehzat Akhlagh Azad, Mahsa Sadat, Shahsani,Ali Mohammad, and Firouzi, Javad, (2019), "Tragic elements in the stories of Siavash and Frood of Shahnameh", scientific-research quarterly, Comparative Literature Research, Volume 7, Number 4, pp. 30-11.
26- Rahimi, Mustafa, (2020), Siavash in Fire, Tehran: Publishing Company.
27- Reihaninia, Peyman and Begzadeh, Khalil (2018), "Analysis of the tragedies of Ferdowsi's Shahnameh based on Aristotle's theme fable", Research Journal of Epic Literature, 4th year, 1st issue, pp. 149-149172
28- Ringgren, Helmer, (2009), Fatalism in Persian Epic (Shahnameh, Weiss and Ramin), translated by Abolfazl Khatibi, Tehran: Hermes.
29- Sana'i, Mahmoud, (2011), "Ferdosi, the Master of Tragedy" in (in the culture the mind is healthy)(Essays and Criticisms of Academy Letter on the Shahnameh), compiled by: Ahmad Sohaili and Abolfazl Khatibi, Tehran: Persian Language and Literature Academy, pp. 280-250.
30- Sarami, Ghadamali, (2009), from the flower color to suffering of thorn, Tehran: Scientific and Cultural.
31- Starmi, Ebrahim, (2009), "Fundamentals of Aristotelian theater concerning Oedipus Rex's play", Foreign Language and Literature Critique, second period, number 3, pp. 15-33.
32- Yager, Werner, (2014), Papdia, translated by Mohammad Hasan Lotfi, Tehran: Khwarazmi.
33- Yang, Julian, (2016), Philosophy of Tragedy from Plato to Žižek, translated by Hossein Amiri Ara, Tehran: Phoenix.