تطبیق سبک سفر نامه نویسی در ادبیات معاصر لبنان و ایران؛ بررسی موردی سفرنامه‌های کشف المخبأ عن فنون أروبا و از پاریز تا پاریس

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عربی
2 استاد دانشگاه تهران
3 دانشیار دانشگاه خوارزمی
چکیده
خداوند برای اینکه آدمی بتواند سرنوشت همه انسان‌ها را ببیند، توصیه به سفر فرموده است تا آنجا که می‌گوید «قل سیروا فی الأرض» دنیا آنقدر بزرگ و آدمیزاد آنقدر گونه‌گونه است که هر انسانی را محو آفرینش جهان می‌کند. در این پژوهش سعی شده با تکیه بر روش نقد ادبیات تطبیقی به شیوه مکتب آمریکایی، به مقایسه دو سفرنامه از احمد فارس شدیاق و محمد ابراهیم باستانی پاریزی بپردازیم. از نظر اسلوب نگارش نیز با هم تفاوت‌هایی دارند؛ به نظر می‌رسد باستانی پاریزی در کتاب خود با بهره گرفتن از شوخی، حکایت، خاطره، شعر و ضرب المثل متن خود را زیباتر و ساده تر کرده است که اصولا به کارگیری این سبک، باعث می شود مخاطب سفرنامه وی، از خواندن خسته نشود و شیفته تر از سفرنامه را دنبال کند. هدف اصلی وی از انتخاب این سبک، مخاطب محوری و تلطیف واقعیت های خشک و بی روح سفر و حوادث آن و تبدیل آنها به متنی ادبی تر و جذاب تر برای مخاطب بوده است. در مقابل به نظر می‌آید در مورد برخی موضوعات، فقط شدیاق است که سخن به میان آورده، مثل مسئله زنان و حجاب، استخدام اعداد و ارقام، وصف دقیق و با جزئیات معماری ها، سبک گزارش گونه سفرنامه که باعث می‌شود سفرنامه وی بیش از پیش مورد توجه مخاطبان قرار بگیرد. به نظر می رسد این تفاوت در ایدئولوژی این دو نویسنده به نوع جهان بینی آنان برمی گردد که هر کدام چه مسائل برایشان با ارزش‌تر و کم ارزش تر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم، ترجمه فولادوند، قم: چاپخانه قم
أبی عبد الله، عبدالله، (2000م)، تاریخ الموازنة و مسیحیی الشرق عبر العصور، بیروت
أبی رزق، یوسف، (1383ق)، «أحمد فارس الشدیاق»، مجلة العرفان، المجلد الواحد و الخمسون، ربیع الأول، صص 35-32
ب.ن (1311ق)، الشیخ أحمد فارس الشدیاق (وصف مؤلفاته)، مجلة الهلال، السنة الثانیة، 25 رمضان، الجزء 15، 456-453
البابا، محمد زهیر، (1423ق)، «باب أعلام من التراث: أحمد فارس الشدیاق: دراسة موجزة لمکانة أسرته و قصة حیاته و تنقلاته»، مجلة التراث العربی، العدد 87-86، صص 345-329
باستانی پاریزی، محمد ابراهیم، (1351ش)، از پاریز تا پاریس، تهران: انتشارات امیرکبیر
تیمداری، احمد؛ شجاعی، عطیه سادات، (1396ش)، «پایه‌های نظری و روش‎‌های مطالعۀ ادبیات تطبیقی در مکتب فرانسوی»، مجلۀ ادبیات تطبیقی (ویژه نامه نامه فرهنگستان)، ش 15، صص 73-57
تمیم‌داری، احمد؛ لک، ایران، (1395ش)، «بررسی تطبیقی ساختار مناظره و گفت و گوی قهرمانان در شاهنامه فردوسی، ایلیاد و ادیسه هومر (برپایه برخی دستاوردهای مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی با تکیه بر روش تحلیل گفتمان انتقادی)، نشریه پژوهش های ادبیات تطبیقی، ش 2، صص 175-133
زیدان، جرجی، (بی تا)، تراجم مشاهیر الشرق فی القرن التاسع عشر، بیروت: دار المکتبة الحیاة
سعدی شیرازی، گلستان، (1398ش)، تهران: انتشارات مرسل
الشدیاق، أحمد فارس، (1866م)، کشف المخبأ عن فنون أروبا، القاهرة: دار الکتاب المصری
صلح، عماد، (1987م)، احمد فارس الشدیاق، آثاره و عصره، بیروت
عبود، بک مارون، (1365ق)، «اعلام النهضة الحدیثة: أحمد فارس الشدیاق 1887-1804»، مجلة الکتاب، السنة الأولی، الجزء 10، صص 606-587
عوض، إبراهیم، (1397ش)، «مختارات الصحف: الشدیاق فی أروبا 1887-1805»، مجلة العرفان، المجلد الخامسة و الستون، جمادی الأولی، الجزء 5، صص 630-624
فاخوری، حنا، (بی تا) همایش دانشنامۀ جهان اسلام، مترجم: بوذرجمهر، حیدر، ج 26، صص 727-725
محمد تبریزی، احمد، (1402ش)، «سفر به دور دنیا»، روزنامه ایران، ویژه‌نامه پلاس نوروز 6، 4 فروردین 1402، ص 3
مطوی، محمد هادی، (1989م)، احمد فارس الشدیاق: 1801-1887، حیاته و آثاره و آراؤه فی النهضة العربیة الحدیثة، بیروت
الموسی، خلیل، (1427ق)، «أنواع الروایة فی سوریة»، مجلة المعرفة، العدد 520، صص 108-89
نویهض، عجاج، (1972-1983م)، بروتوکولات حکماء صهیون، دمشق
ولک/ وارن، رنه/ آوستن، (1373ش)، نظریه ادبیات تطبیقی، ترجمۀ ضیاء موحد، پرویز اتابک، تهران: انتشارات علمی- فرهنگی
یوست، فرانسوا، (1387ش)، مفهوم ادبیات جهان، فصلنامه تطبیقی دانشگاه آزاد اسلامی جیرفت، س 2، ش 5
In English
Holy Quran, translated by Foladvand, Qom: Qom Printing House
Abboud, Bek Maroon, (1365 AH), "Illam al-Nahda al-Hadith: Ahmad Faris al-Shadiyaq 1804-1887", Al-Katab magazine, Sunnah al-Awli, part 10, pp. 587-606
Abi Abdallah, Abdallah, (2000), Tarikh al-Mawazna and Christianity of the Middle Ages, Beirut
Abi Rizq, Youssef, (1383 AH), "Ahmad Faris Al-Shadyaq", Al-Irfan Magazine, Al-Wahed and Al-Khamsoon, Rabi' Al-Awwal, pp. 35-32
Al-Baba, Muhammad Zuhair, (1423 A.H.), "Bab ``Alam Man Al-Turath: Ahmad Faris Al-Shadiyaq: A Brief Study of His Family's Lamkan and the Story of His Life and Changes", Al-Turath Al-Arabi Magazine, No. 87-86, pp. 329-345
Al-Mousa, Khalil, (1427 A.H.), "Types of Al-Rawaiya in Syria", Al-Majda Al-Marafa, No. 520, pp. 108-89
Al-Shadyaq, Ahmed Faris, (1866 AD), Discovering the hidden art of Aruban techniques, Cairo: Dar al-Katab al-Masri.
Bastani Parisi, Mohammad Ebrahim, (1351), From Pariz to Paris, Tehran: Amirkabir Publications
Ewaz, Ibrahim, (2017), "Mukhtarat Al-Sahf: Al-Shadiyaq in Aruba 1805-1887", Al-Irfan Magazine, Volume 5 and Elston, Jamadi Al-Oli, Part 5, pp. 630-624
Fakhouri, Hana, (Bita) Islamic World Encyclopaedia Conference, translator: Bozarjamehr, Haider, vol. 26, pp. 727-725.
Matvi, Mohammad Hadi, (1989 AD), Ahmad Faris al-Shadiyaq: 1801-1887, Life and Works of the Arab Renaissance, Beirut.
Mohammad Tabrizi, Ahmad, (1402), "Journey around the world", Iran Newspaper, Plus Nowruz Special 6, April 4, 1402, p. 3
No name. (1311 AH), Al-Sheikh Ahmad Faris Al-Shadyaq (description of his compositions), Al-Hilal Magazine, Sunnah Al-Thaniyyah, 25 Ramadan, Part 15, 456-453
Novaihaz, Ajaj, (1972-1983), Protocols of the Sages of Zion, Damascus
Saadi Shirazi, Golestan, (2018), Tehran: Mersal Publications
Solh, Emad, (1987), Ahmad Faris al-Shadiyaq, Atareh and Asreh, Beirut
Zidan, Jerji, (B.T.A.), Translations of the famous people of the East in the 19th century, Beirut: Dar al-Maktaba al-Hayat.