بررسی مقایسه‌ای کهن‌الگوها در کمدی الهی و حی ابن یقظان ابن سینا

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان
2 دانشگاه فرهنگیان پردیس علامه طباطبایی ارومیه
چکیده
کی از کلیدی ترین اصطلاحات در روانشناسی یونگ « ناخودآگاه جمعی» است. محتویات ناخودآگاه جمعی را «کهن‌الگوها» تشکیل می‌دهند که یونگ آن را شکل‌های روانی بقایای قدیم، ذاتی و موروثی ذهن بشر و خارج از دایره‌ رویدادهای زندگی افراد معرفی می‌کند. ردپای کهن‌الگوها را در آثار ادبی ارزشمند جهانی می‌توان یافت و بررسی تطبیقی آثار از این زاویه، یکی از زمینه‌های مهم پژوهش‌های ادبی محسوب می‌شود. هدف این تحقیق به روش کیفی تحلیل متون، آن است که با بررسی دو اثر مهم ادبی، کمدی الهی دانته و داستان حی بن یقظان ابن سینا از منظر کهن‌الگوها، به نقاط اشتراک و افتراق آنها و علل این شباهت و تفاوتها بپردازد. نتایج تحقیق نشانگر آن است که کهن‌الگوهای سفر، سایه، پیرخردمند و خویشتن در هر دو اثر مشترک است که با توجه به نظریه «ناخودآگاله جمعی» یونگ قابل تبیین می‌باشد. ولادت مجدد و گذر از آب نیز از نقاط افتراق دو اثر ادبی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- ابن سینا، حسین. 1359. حی بن یقظان. به کوشش غلامحسین فرمند. چ1، کابل: نشرسنبله-آکادمی علوم افغانستان
- اسنودن، روث. 1392. یونگ مفاهیم کلیدی. ترجمه افسانه شیخ‌الاسلام زاده. چ1. تهران: انتشارات عطایی
- اکبری بیرق، حسن و اسدیان، مریم(1393) بررسی تطبیقی کاربرد اسطوره و کهن الگو در شعر فروغ فرخزاد و گلرخسار صفی آوا، نشریه پژوهشهای ادبیات تطبیقی، دوره 2، شماره 1 (پیاپی 3)
- بازگیر، نورالدین، حیدری، علی، حسنی جلیلیان، محمدرضا، نوری خاتونبانی،علی، 1397. «بررسی و تحلیل اهداف و ویژگی های پنج سفرنامه روحانی (گیل گمش، ارداویراف نامه، افسانه ارافلاطون، سیر العباد سنایی، کمدی الهی دانته) »؛ فصلنامه متن پژوهی ادبی، س 22، ش 67،صص 33-60
- بورخس، خورخه لوئیس. 1377. نه مقاله درباره دانته. ترجمه کاوه سید حسینی و محمدرضا راد نژاد.چ2. اصفهان: نقش جهان
- بیلسکر، ریچارد.1387. اندیشه یونگ. ترجمه حسین پاینده.چ3.تهران: نشرآشیان
- تهرانی، سید حسن. 1366.رساله اللب الباب در سیر و سلوک اولی الألباب. چ1. مشهد: نشر حکمت
- - حافظ، شمس الدین محمد.1379. دیوان حافظ شیرازی. تصحیح قاسم غنی، ومحمد قزوینی.چ1. تهران: نشر جمهوری
- حسینی، مریم، جوادی ترشیدی، پری سیما، .1389 «کهن الگو ها در قصه الغربة الغربیة سهروردی» ، فصلنامه ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا (س)، س1.ش2. صص 49-71
- دانته، آلیگیری. 1378. کمدی الهی. ج1 و 2 و3 ، ترجمه شجاع الدین شفا.چ7. تهران: سپهر
- سجادی، سید ضیاالدین. 1374. حی بن یقظان و سلامان و ابسال. چ1. تهران: سروش
- سلطان بیاد، مریم و قربان صباغ،محمود رضا،1390. «بررسی قابلیت های نقد کهن الگویی در مطالعات تطبیقی ادبیات و نگاهی گذرا به کهن الگوی "سایه" و "سفر قهرمان"» ، فصلنامه علمی پژوهشی نقد ادبی، س4. ش14. صص79-103
- شولتز، دوان. 1381. روان شناسی شخصیت. ترجمه یوسف کریمی و همکاران. چ4. تهران: نشرارسباران
- طاهری، محمد وآقاجانی، حمید، 1392. «تبیین کهن الگوی "سفر قهرمان" بر اساس آرای یونگ و کمبل در هفت خوان رستم»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، س9. ش32. صص 169-198
- شمیسا، سیروس. 1378. نقد ادبی. چ1. تهران: انتشارات فردوسی
- ----------- 1376. داستان یک روح. چ3. تهران: نشر ورامین
- عرب یوسف آبادی، فائزه و عرب یوسف آبادی، عبدالباسط(1401) بررسی تطبیقی رمانهای لقیطه و احتمالا گم شده ام بر مبنای نظریه مورین مرداک، نشریه پژوهشهای ادبیات تطبیقی، دوره 10، شماره 2
- کمبل، جوزف. 1384. قهرمان هزارچهره. ترجمه شادی خسروپناه. چ1. مشهد: گل آفتاب
- قائمی، فرزاد، قوام، ابوالقاسم، یاحقی، محمد جعفر، 1388. «تحلیل نقش نمادین اسطوره آب و نمود های آن در شاهنامه ی فردوسی بر اساس روش نقد اسطوره ای»؛ فصلنامه جستارهای ادبی، ش165. صص47-68
- قشقایی، سعید، 1390. «بررسی کهن الگوی سایه و انطباق آن با نفس در مثنوی های عطار»، فصلنامه ی ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، س7. ش25. صص 143-166
- محمودی، خیرالله، صادق زاده، مرجان، قزلبیگلو، سمیرا،1395. «تحلیل و بررسی گام های روان شناختی در منطق الطیر با استناد به روان شناسی تحلیلی یونگ»، پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی
- مرندی، سید محمد، احمدیان، ناهید، 1385. «کمدی الهی و منطق الطیر:نگاهی به شباهت ها و تفاوت ها»، نشریه پژوهش زبان های خارجی، س12. ش32. صص147-166
- مکاریک، ایرنا ریما. 1385. دانشنامه نظریه های ادبی معاصر. ترجمه مهران مهاجرو محمد نبوی.چ2. تهران: نشر آگاه
- مورنو،آنتوان. 1376. یونگ،خدایان و انسان مدرن. ترجمه داریوش مهرجویی. چ7. تهران: نشرمرکز
- ووگلر، کریستوفر. 1391. سفر نویسنده. ترجمه محمد گذر آبادی.چ2. تهران: نشرمینوی خرد
- یونگ، کارل گوستاو. .1374 ماهیت روان و انرژی آن. ترجمه پرویز امیدوار. چ1. تهران: نشر بهجت
- -------------- 1376. چهار صورت مثالی. ترجمه پروین فرامرزی. چ2. مشهد: آستان قدس رضوی
- -------------- 1382. انسان امروزی در جست و جوی روح خویش. ترجمه فریدون فرامرزی و لیلا فرامرزی. چ1. مشهد: نشرآستان قدس رضوی
- ------------ 1377. انسان و سمبول هایش. ترجمه محمود سلطانیه. چ1. تهران: نشرجامی
English sources
-Carl Gustav Jung , The Archetype and the collective unconscious, Princeton univ,
New York, (1960).
- carl Gustav Jung, Modern man in search of a soul; The Harvest Book, Orlando, Florida, (1933)
References
-Ibn-sinā, hossien. (1980/1359SH). Hay-ebn-yāgzan. With The Effort of gholām hossien farmand. Kabul: našr-e sonbole
-Esnoden, roos. (2013/1392SH). Jung-mafāhim kilidi. Tr. by afsāne šeikh-eslamzāde
-Bāzgir, Noroddin, Heydari, Ali, Hassani jaliliān, Mohammad-reza, Noori khatoonbāni, Ali. (2018/1397SH). Barrasi va tahlil ahdāf va vijhegi hāye panj safarnāme rohani. "Journal of literary text research Allāmeh Tabataba’i University. Year22. No. 67. Pp33-60
-Borges, Jorge Luis. (1998/1377SH). Noh maghale darbāre dānte. Tr.by Mohammadreza rad nejhād. Esfahān: Naghš- e jahān
-Bilasker, Richāard. (2008/1387SH). Andiše jung. Tr.by Hossien pāyande. Tehrān: Ašian
-Tehrani, Seyed Hasan. (1987/ 1366SH). Resāle allabo labāb dar seyr o solok olol albab. Mašhad: naršr -e hekmat
-Hāfez, šams-oddin Mohammad. (2000/1379SH). Divān hafez širazi. Ed.by ghāsem ghani va Mohammad ghazvini. Tehrān: našr-e Jombhori
-Hosseini, Maryam, Javādi taršidi, parisimā. (2010/1389SH). Kohan Olgū hā dar gese gorbat garbeye. “Journal of "Mystical Literature. Alzahrā university.year 1. No.2. Pp.49-71
-Dante, Aligiri. (1999/1378SH). Komedi elāhi. (Divine comedy). Tr.by šoga addin šafa. Tehrān: Sepehr
-Sajādi,Seyed ziā -addin. (1995/1374SH). Hay-ebn-yaghzan. Tehrān: sorooš
-Soltān bayād, Maryam, Ghorbān sabāgh, Mahmood reza. (2011/1390SH). Barrasi ghabelit hāye naghd kohan olgūee dar motaleat tatbigi adabiāt va neghāhi gozarā be kohan olgū hāye sāye va safar ghahramān. Journal of Literary Criticism Tarbiat modares university.year 4.No. 14. Pp.79-103
-Schultz, Don E. (2002/1381SH). Ravanšenasi šakhsiat. (personality psychology). Tr.by Yosef karimi. Tehrān. Arasbāran
-Tāhery, Mohammad, Aghā jāni, Hamid. (2013/1392SH). Tabyeen kohan olgū -e safar ghahramān bar assas āray jung va kombel dar haft khāne rostam. “Journal of mystic literature Azad university south Tehrān branch. Year9.No.32. Pp169-198
- šamisā, sirus. (1999/1378SH). Naghd adabi. Tehrān: entešārāt-e Ferdosi
-------------------.(1997/1376SH). Dastān-e yek rooh.Tehrān: našr-e varāmin
- Camp bell, Joseph. (2005/1384SH). Ghahramān hezār chehre. Tr.by šadi khosro panāh. Mašhad: gol aftāb
-GHāemi, Farz d, Ghavām, Abolgāsem, Yā hagi, Mohammad jafar. (2009/1388SH). Tahlil naghš nemādin ostore āb va nemood hāye an dar šahnāme ferdosi bar assās raveš naghd-e ostore-ee. Journal of literary studies ferdosi university. No. 165. Pp47-68
-Ghašgāyee, saeed. (2011/1390SH). Barrasi kohan olgū sāye va entebāgh-e ān bā nafs Attār. “Journal of mystic literature Azad university south Tehrān branch.year7. No. 25. Pp. 143-166
-Mahmodi. Kheirollāh, Sādeghzade, Margān, Gizilbaghloo, Samirā. (2016/1395SH). Tahlil va barrasi gh m hā -e ravānšenākhti dar manteghoteir bā estenād be ravānšenāsi jung. Pāygāh ettelaāt elmi jahād dānešgāhi
-Marandi, Seyed Mohmmad, Ahmadiān, Nāhid. (2006/1385SH). Comedy elāhi va mantegotteir, negāhi be šabāhat hā va tafāvot hā. Foreign language research Tehrān university. Year12. No. 32. Pp 147-166
-Irna rima, makarik. (2006/1385SH). Danešname nazarie haye adabi moaser. Tr.by Mehran Mohager va Mohammad Nabavi. Tehran: našr-e Aghah
-Moreno, Antoan. (1997/1376SH). Jung, khodayan va ensan modern. Tr.by Daryoš Mehrjoee. Tehran, nashre markaz
- Vogler, Christopher. (2012/1391SH). Safare nevisande. Tr. by Mohammad gozar abadi. Tehrān: našre mināvi kherad
-Jung, Carl Gustav. (1995/1374SH). Māhiat ravān va energy ān.Tr. by Parviz omidvār. Tehrān: našre behjat
- ----------------------. (1995/1374SH). Chahār soorat mesāli. Tr.by Parvin farāmarzi. Mašhad: Astāan ghods razavi
- -----------------------. (2003/1382SH). Ensān emroozi dar jost o joo-e rooh khiš. Tr. by Fereydoon faramarzi va Leila Farāmarzi. Mašhad: Astān ghods razavi
- -----------------------. (1998/1377SH). Ensān va sanbolhāyash. Tr.by Mahmood soltānie. Tehrān: našre jāmi