1
دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد
2
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد
3
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد
4
استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
تحلیل اسطورهشناختی خویشکاریهای قهرمانان در داستانها، بیانگر حقایق تازهای دربارهی نهاد بشر و علایق و آرزوهای وی است. زن قهرمان در قالب نمود اساطیری آنیکی از مهمترین انواع شناخت اساطیری در جوامع کهن مادر تبار است که ارزش شایانی در پژوهشهای تاریخی، ادبی، روانشناختی و اسطورهبنیاد دارد. در این جستار اهمیت زن و نقش ویژه او در شکلگیری روایتهای اسطوره و همچنین پیوند آن با سازههای طبیعت آغاز یعنی آب، خاک، گیاهان و درختان... نقد و بررسی میشود. هدف این پژوهش بررسی، نقد و تحلیل اسطورهگرای زن قهرمان در دو روایت اسطوره ای تیامات و مردوک وشهنواز و ارنواز و فریدون با تکیهبر نظریه راگلن میباشد. نگارندگان در این پژوهش کوشیدهاند تا با شیوه نقد اسطوره گرا وتفسیر تطبیقی کهنالگوی زن قهرمان در دو روایت اساطیری «تیامات – مردوک» و «شهناز -ارنواز و فریدون» بپردازند و همچنین به پیوند مشترک این دو روایت با سازههای طبیعت اشاره نمایند. برآیندنهایی پژوهش حاضرتاکید کننده این باور است که هر دو روایت در یک خویشکاری بنیادین با آب، بهعنوان اساسیترین عنصر هستی پیوند خوردهاند. در هردو روایت زن قهرمانان: تیامات در اساطیر میانرودان و شهناز و ارنواز در اساطیر ایران همان خدا بانوان آب و در حقیقت مادران ازلی هستند که آفرینش همه جانداران از آنها صورت میپذیرد. نقش خدای نرینه در قالب فریدون و مردوک نمودی کم رنگ تر دارد. آنچه در هر دو روایت ملموس و و قابل مشاهده میباشد؛ این است که ژرفساخت هر دو روایت رهاسازی آب و فزونساخت فراوانی و باروری در دو سرزمین ایران و میانرودان است
قرآن کریم
الأمین، محمود.(1952).شعار سومر رکز الحیاة الخالدة و الحکمة والعرفان،
الیاده، میرچا.(1372). رساله ای در تاریخ ادیان. ترجمه جلال ستاری. چاپ اول. تهران:سروش
____________(1387) . مقدس و نامقدس. ترجمه جلال ستاری چاپ اول تهران: سروش
_____________ ( 1390).اسطوره و واقعیت . ترجمه مانی صالحه علامه.چاپ اول.تهران: پارسه
_____________(1382). اسطوره، رویا، راز. ترجمه رویا منجم. تهران: پارسه
بهار، مهرداد.(1377) از اسطوره تاریخ.تهران: نشر چشمه
________(1386) جستاری در فرهنگ ایران. تهران: اسطوره
_________(1375)پژوهشی در اساطیر ایران،. چاپ اول. تهران :آگاه
__________(1352)اساطیر ایران.تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران .
حجازی، بنفشه(1385). بررسی جایگاه زنان از عهد باستان تا پایان دوره ساسانی.چاپ اول. تهران: قصیده سرا.
زمردی، حمیرا(1388). نقد تطبیقی اساطیر در شاهنامه فردوسی- خمسه نظامی- منطق الطیرعطار.چاپ سوم.تهران: زوار.
زوارهئیان، پریا(1388). «ارنواز و شهناز پژوهشی در ریشهیابی دونام در شاهنامه فردوسی»، پژوهشنامه فرهنگ و ادب.شماره8. 241-259.
ژیران.ف.(1375). اساطیر یونان. ابوالقاسم اسماعیل پور.تهران: فکر روز.
ژیران، ف، لاکوئه، گ، دلاپورت (1375). فرهنگ اساطیر آشور بابل.ترجمه ابوالقاسم اسماعیل پور،چاپ اول تهران : فکر روز
سگال، رابرت آلن(1389). اسطوره .ترجمه فریده فرنود فر. چاپ دوم. تهران: بصیرت
سواح . فراس (1988) . مغامرة عقل الاولی دراسة فی الاسطورة سوریة و بلاد الرافدین.
شوالیه، ژان، آلن گربران.(1378). فرهنگ نمادها. ترجمه سودابه فضایلی،چاپ اول. تهران : جیحون
صدیقی،محمد الناصر(2012).میثولو جیا أدیان الشرق الأدنی قبل الإسلام، لبنان :جداول .
عبدالحکیم شوقی(1982). موسوعةالفلکلور و الاساطیر العربیة .بیروت : دار العودة
عبدالواحد علی، فاضل(1989).من الالواح سومر الی التوراة.ط1. بغداد:دار الشوون الثقافیة العامة
فردوسی، ابوالقاسم(1394). شاهنامه. ج1.به کوشش سعید حمیدیان . چاپ نهم.تهران: قطره
فروید، زیگموند(1348). موسی و آیین یکتا پرستی. ترجمه قاسم خاتمی تهران : پیروز
فریزر.جیمزجرج(1392). شاخه زرین پژوهشی در جادو دین.ترجمه کاظم فیروزمند.چاپ هفتم .تهران: آگاه
قائمی، فرزاد(1388). «تفسیر انسان شناختی اسطوره اژدها و بن مایه تکرار شونده اژدها کشی در اساطیر». جستارهای ادبی. شماره 171. 1-26.
کمپل، جوزف(1389). قهرمان هزارچهره. ترجمه شادی خسروپناه .چاپ چهارم. تهران: گل آفتاب
گورین و همکاران(1377) راهنمای رویکردهای نقد ادبی. ترجمه زهرا میهن خواه . چاپ سوم. تهران : اطلاعات.
مزداپور، کتایون(1369). زن در آئین زرتشتی( درحیات اجتماعی زن در تاریخ ایران) چاپ اول. تهران: نشر کبیر.
ورمازرن، مارتن.(1380). آیین میترا. ترجمه بزرگ نادر زاده . تهران: نشر چشمه
هینلز، جان.(1383).شناخت اساطیر ایران. ترجمه باجلان فرخی .تهران: اساطیر.
یاحقی، محمد جعفر(1386).فرهنگ اساطیر و داستان واره ها در ادبیات فارسی . چاپ دوم .تهران: فرهنگ معاصر.
یونگ، کارل گوستاو(1368)چهار صورت مثالی. ترجمه پروین فرامرزی . مشهد آستان قدس رضوی
_________________ (1383) انسان و سمبولهایش.ترجمه محمود سلطانی.چاپ نهم. تهران: انتشارات جامی
.