1
استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3
کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده
شیوه ترجمه متون به زبان دیگر و حفظ میزان تأثیرگذاری آن، همواره یکی از دغدغههای اصلی مترجمان و منتقدان بودهاست؛ چراکه هیچ متنی بدون ایجاد تغییرات در آن، قابل ترجمه به زبان مقصد نیست. این مهم در ترجمه متون دینی، اهمیت بیشتری مییابد و شاهد ترجمههای متعدد از آنها هستیم. بدون شک، هر ترجمهای از ویژگیهای مثبت و منفی، برخوردار است و کیفیت ترجمه، وابسته به میزان برخورداری آن از این ویژگیهاست. در زمینه تشخیص سطح کیفی متون ترجمه شده، نظریات متعددی وجود دارد و غالبا سعی در رسیدن به ترجمهای کامل و مطلوب داشتهاند. این تلاشها و ارزیابیها سبب پیشرفت در امر ترجمه میشوند.در این پژوهش، الگوی خانم کارمن گارسس که در چهار سطح معنایی- لغوی، نحوی- واژه ساختی، گفتمانی- کارکردی و سبکی- عملی طراحی شدهاست، به دلیل قابلیت تطبیق آن بر متون ادبی، انتخاب شده و به روش توصیفی- تحلیلی و آماری، دو ترجمه آقایان دشتی و شهیدی از حکمتهای نهج البلاغه، مورد مقایسه قرار گرفته تا مشخص شود طبق مؤلفههای این نظریه، کدامیک از ترجمهها مقصدگراتر بوده و از کفایت و مقبولیت بیشتری برخوردار است. نتایج تطبیق نظریه گارسس بر این دو ترجمه، حاکی از آن است که ترجمه شهیدی، مقصدگراتر از ترجمه دشتی است و در سطوح اول، سوم و چهارم، ویژگیهای مثبت بیشتر و ویژگیهای منفی کمتری دارد اما در سطح دوم، ویژگیهای هر دو ترجمه، یکسان هستند؛ لذا ترجمه شهیدی از کفایت و مقبولیت بیشتری برخوردار است. بهعلاوه، هر دو ترجمه، در سطح چهارم، نیازمند بازنگری هستند.
1- آذرشب، محمدعلی، معصومه ملکی ولیلا اسدالهئی (1398ش). «تطبیق و ارزیابی ترجمههای قرآن کریم فولادوند و الهی قمشهای بر اساس الگوی گارسس». مطالعات ترجمة قرآن و حدیث. دوره 6. شماره 12. صص 225- 260.
2- افضلی، علی و لیلا اسدالهئی (2019م). «کاربست نظریة کارمن والرو گارسس در نقد ترجمه ادبی (مورد مطالعه: تعریب صالح الجعفری از رباعیات خیام)». Journal of the College of Languaes. No. (40). صص 83- 105.
3- اقبالی، مسعود و ابراهیم نامداری (1397ش). «نقد و بررسی ترجمة الهی قمشهای و مکارم شیرازی از سورة مبارکة یوسف با تأکید بر نظریة سطح صرفی نحوی گارسس». پژوهشهای زبانشناختی قرآن. سال 7. شماره 1. صص 137- 154.
4- امرائی، محمد حسن (1397ش). «نقد و ارزیابی کیفیت ترجمة قرآن آیت الله یزدی بر اساس نظریة گارسس (1994م) (مطالعة موردی: سورة بقره)». مطالعات ترجمة قرآن و حدیث. دوره 5. شماره 10. صص 1-46.
5- بابازاده اقدم، عسگر، حسین تک تبار فیروزجایی، ابراهیم نامداری و فاطمه مهدی پور (1399ش). «بررسی واژگانی ترجمه-های حداد عادل، معزی و انصاریان در آیاتی از جزء 29 و 30 قرآن کریم با تکیه بر نظریة سطح معنایی-لغوی گارسس». مطالعات ترجمة قرآن و حدیث، دوره 7. شماره 13. صص 1-32.
6- بابازاده اقدم، عسگر، بیژن کرمی میرعزیزی، ابراهیم نامداری و فاطمه مهدیپور (1398ش). «تغییر بیان در سطح دستوری و واژگانی بر اساس مدل کارمن گارسس (مطالعة موردی: ترجمههای حداد عادل، معزی و انصاریان از جزء 29 و 30 قرآن)». پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیات عربی. سال 9. شماره 21. صص 279- 305.
7- بخشی، مریم (1399ش). «بررسی راهبرد «کاهش» در ترجمة فولادوند از صحیفة سجادیه بر اساس نظریة گارسس». مطالعات ترجمه قرآن و حدیث. دوره 7. شماره 14. صص 35- 61.
8- تجلی، غفار (1369ش). «ارزش کاربردی اصول و مبانی ترجمه». ترجمه و اقتباس از ویلن کومیساروف. مجلة علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. شماره 2. صص 101-113.
9- خان جان، علیرضا (1390ش). «پیشنهاد الگویی برای تحلیل انتقادی ترجمه». مطالعات زبان و ترجمه. شماره 2. صص93-129.
10- دشتی، محمد (1395ش). فرهنگ موضوعات کلی نهج البلاغه. چ1. قم، مؤسسة فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنین (ع).
11- رحیمی آذین، مرضیه، مرتضی قائمی و مهدی مسبوق (1399ش). «راهبردهای صفارزاده و مجتبوی در «ابهامزدایی» واژگان قرآن کریم و میزان بسندگی و پذیرفتگی آنها بر اساس الگوی گارسس». مطالعات ترجمة قرآن و حدیث. دوره 7. شماره 13. صص 87- 128.
12- رحیمی خویگانی، محمد، عسگر علی کرمی و حمید باقری دهبارز (1397ش). «نقدی بر انتخابهای واژگانی محمد دشتی در ترجمة نهج البلاغه از منظر سطح معنایی- لغوی گارسس». پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیات عربی. سال 8. شماره 19. صص 9-31.
13- ---------(1398ش). «بررسی ترجمة کهن خطبة شقشقیه – تصحیح عزیز الله جوینی- از منظر الگوی نقد ترجمة نیومارک (1988)». مطالعات ترجمة قرآن و حدیث. دوره 6. شماره 12. صص 61- 98.
14- رشیدی، ناصر و شهین فرزانه (1389ش). «ارزیابی و مقایسة ترجمههای فارسی رمان انگلیسی شاهزاده و گدا، اثر مارک تواین بر اساس الگوی گارسس (1994)». زبانپژوهی دانشگاه الزهرا (س). سال 2. شماره 3. صص 57-105.
15- --------------(1392ش). «ارزیابی و مقایسه دو ترجمة فارسی از رمان انگلیسی دن کیشوت اثر میگوئل دوسروانتس بر اساس الگوی گارسس (1994)». زبان و ادب فارسی. سال پنجم. شماره 15. صص 41-56.
16- شریف رضی، محمد بن حسین (1394ش). نهج البلاغه. ترجمه: محمد دشتی. چ 1. تهران: پیام عدالت.
17- --------(1378ش). نهج البلاغه. ترجمه: سید جعفر شهیدی. چ 15. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
18- صیادانی، علی، سیامک اصغرپور و لیلا خیراللهی (1396ش). «نقد و بررسی ترجمة فارسی رمان «قلب اللیل» با عنوان «دل شب» بر اساس الگوی گارسس». پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیات عربی. سال 7. شماره 16. صص 87- 118.
19- فرحزاد، فرزانه (1390ش). «نقد ترجمه: ارائة مدلی سه وجهی». پژوهش نامه. شماره 88. صص30-48.
20- طهماسبی، عدنان و وحید صمدی (1395ش). شیوة ترجمة ادبی مبتنی بر ترجمة نمایشنامة صاحبة الجلالة. تهران: انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی تهران.
21- متقی زاده، عیسی و سید علاء نقی زاده (1396ش). «ارزیابی ترجمة متون ادبی فارسی به عربی بر اساس مدل کارمن گارسس (پیام رهبر انقلاب به مناسبت موسم حج 1395 برای نمونه). پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیات عربی. سال 7. شماره 16. صص 169- 193.
22- مهدی پور، فاطمه (1389ش). «نظری بر روند پیدایش نظریههای ترجمه و بررسی سیستم تحریف متن از نظر آنتوان برمن». کتاب ماه ادبیات. شماره 41. صص57-63.
23- نقی زاده، سید علاء (1395ش). «طراحی الگویی برای آموزش مهارت ترجمه از عربی به فارسی و برعکس در مقطع کارشناسی دانشگاههای ایران (متون مطبوعاتی و رسانهای)». رسالة دکتری. دانشگاه تربیت مدرس. تهران.
24- نیومارک، پیتر (2006م). الجامع فی الترجمة. ترجمة: حسن غزالة. بیروت: دار ومکتبة الهلال.
25- Garces, Carmen Valero (1994). “A methodological proposal for the assessment of translated literary works: A case study”. The Scarlet Letter by N.Hawthorne into Spanish Babel. Vol 40. No 2. Pp.77-102.
26- Newmark, Peter (1988). A textbook of translation. New York: Prentice Hall.