عقلانیت انتقادی مقدمه‌ای بر معرفت شهودی حافظ (بررسی تطبیقی اندیشه حافظ و نظریه کارل ریموند پوپر)

نویسندگان
1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان
2 استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه شهید باهنر کرمان
چکیده


کارل ریموند پوپر(1902- 1994)، فیلسوف اتریشی، دیدگاه خود را با عنوان عقلانیت انتقادی مطرح­کرد و به سرعت این نظریه در ابعاد متفاوت زندگی بشر سایه­افکند. این دیدگاه با منسوخ­ساختن دیدگاههای فلسفه سنتی یا عقلانیت فراگیر، تحوّلی مهم در زمینه معرفت­شناسی بود. عقلانیت انتقادی، با نفی انحصار حقیقت به فرد یا گروه خاصّی، دستیابی به حقیقت مطلق را رد­می­کند. لزوم تعقّل درباره مسائل مختلف و تلاش برای بهبود خطای خود در پرتو توجّه به استدلال انتقادی دیگران، نزدیکی به حقیقت را امکانپذیر­می­سازد. این پژوهش به شیوه­ای تحلیلی- توصیفی با مطالعه همه جنبه­های نظریه وی، آن را در پنج محور عمده طبقه­بندی­کرده­است. پس از آن با مطالعه دیوان غزلیات حافظ، شاعر نامدار ایران در قرن هشتم ه.ش. و تأکید بر ماهیت انتقادی آن، شباهتهای اساسی این دو متفکّر منتقد شرح و طبقه­بندی­شده­است. شباهتهای ساختاری اندیشه حافظ، با تأکید بر ماهیت شهودی معرفت وی و عینی­گرایی و جامعه­محوری همزمان آن، در پنج مقوله ویژگی معرفت و صاحبان آن، منابع معرفت و شیوه­های کسب آن و نمودهای اخلاقی و مذهبی معرفت ارائه­شده­است. شباهتهای اساسی این مقایسه، دیدگاه فرازمانی حافظ و اندیشه انتقادی جامع وی را در برخود با ناملایمات روزگارش اثبات­نموده­است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Bennett, D. (2009). International Encyclopedia of Human Geography. Oxford: elsevier. Pp 369-378.
Halliday, J (1999), "Popper and the Philosophy of Education", Encyclopedia of Philosophy of Education.
Poper. K. R, (1999). All Life Is Problem Solving. Landan and New York: Routledge.
Wetteresten, J, (2007). Karl Popper and critical Rationalism. The Internet Encyclopedia of Philosophy.