عناصر فرهنگی در ترجمه: رویکردهای مترجم

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
مهناز احدی 1
ناهید جلیلی مرند 2
شراره چاوشیان 3
1 کارشناس ارشد مترجمی زبان فرانسه، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.
2 دانشیار گروه زبان فرانسه، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.
3 استادیار گروه زبان فرانسه، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.
چکیده
در حال حاضر، صاحب‌نظران حوزۀ مطالعات ترجمه بر این موضوع اتفاق‌نظر دارند که ترجمه یکی از شاخص‌ترین الگوهای برخورد میان دو فرهنگ است و نمی‌توان آن را به فرایند زبانی صرف محدود کرد. در زمینۀ ترجمه‌شناسی، نظریه‌پردازانی چون برمن[1]، ونوتی[2]، شلایر ماخر[3]، ریکور[4]... بر بازنمایی دیگری و بیگانه‌سازی تأکید ‌می‌‌کنند و آن را راهبرد برتر می‌دانند، آن­ها مترجم را از هرگونه «مقدس‌شماری زبان مادری» برحذر می‌دارند و معتقدند که او ‌باید فرهنگ دیگری را بدون هرگونه دخل و تصرف به خوانندگان زبان مقصد معرفی ‌کند. اما در واقعیت امر همیشه چنین نیست و گاهی مترجم به­جای آشنا ‌کردن خوانندۀ مقصد با فرهنگ بیگانه، جای­گزینی معنایی را به‌کار‌ می‌بندد؛ گاهی حتی به حذف و عوض کردن مطالب روی ‌می‌آورد. آیا می‌توان بدون درنظر گرفتن موقعیت، بیگانه‌سازی را راهبرد برتر دانست؟ اولویت راهبردها به چه عواملی بستگی دارد؟ آیا عدم انتخاب چنین راهبرد به­اصطلاح برتر صرفاً ریشه در دیدگاه مترجمان به فرایند ترجمه دارد؟ چه عواملی بر انتخاب‌های مترجم تأثیر می‌گذارند و موجب تمایز ترجمه‌های گوناگون یک اثر می‌شوند؟ این انتخاب‌ها چه تأثیراتی می‌توانند بر خوانندۀ زبان مقصد داشته‌ باشند؟ مقالۀ حاضر به بررسی عوامل مؤثر بر انتخاب‌های مترجم در برگردان عناصر فرهنگی می­پردازد، سپس تأثیر این انتخاب­ها را بر خوانندگان زبان مقصد مورد بررسی قرار می­دهد.


[1]Berman

[2] Venuti

[3] Schleiermacher

[4] Ricœur

کلیدواژه‌ها

موضوعات

منابع
باسنت، سوزان (1392). ﺗﺮﺟﻤﻪ ﭘﺴﺎاﺳﺘﻌﻤﺎری. (ترجمۀ صالح حسینی). ادﺑﻴﺎت ﺗﻄﺒﻴقی (ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎن زﺑﺎن و ادب ﻓﺎرسی)، پیاپی 7، 62-84.
پیرزاد، زویا (1381). سه کتاب، مثل تمام عصرها. تهران: مرکز.
خونساری‌نژاد، شکوه‌السادات (1395). دژ هوش‌ربا (داستان‌هایی از مثنوی مولوی). (ترجمۀ شراره چاوشیان، مهسا قراچورلویی سابق، سمانه کریمی یزدی). قم: سلسله.
ریکور، پل (1386). دربارۀ ترجمه؛ اندیشه در عمل. (ترجمۀ مرتضی بحرانی). تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
سپهری، سهراب (1394). دو دفتر شعر سهراب سپهری. (ترجمۀ ناهید جلیلی مرند، انسیه زمانی و پروانه عزیزمحمدی). تهران: راه ابریشم.
شاله، فلیسین (1347). استتیک یا شناخت زیبایی. (ترجمۀ علی‌اکبر بامداد). چاپ سوم. تهران: کتابخانه طهوری.
فرحزاد، فرزانه (1390). نقد ترجمه: ارائۀ مدلی سه‌وجهی. پژوهشنامه. 5(88). 29-48.
گتنزلر، ادوین؛ تیموکزکو، ماریا (1392). ترجمه و قدرت. (ترجمۀ محمد کریمی بهبهانی). تهران: قطره.
لوکلزیو، ژان‌ماری‌گوستاو (1391). موندو و داستان‌های دیگر. (ترجمۀ ناصر فکوهی). تهران: ماه‌ریز.
___________________ (1385). موندو. (ترجمۀ المیرا دادور). تهران: مروارید.
مولیر، ژان باتیست (1397). سیسیلی یا نقاش عشق. (ترجمۀ مهناز احدی و یاسمن حسنی). مجموعه آثار مولیر (جلد اول). تهران: قطره.
___________ (1397). نیرنگ‌های اسکاپن. (ترجمۀ مینا اعلایی و مسعود پاکروانفر). مجموعه آثار مولیر (جلد اول). تهران: قطره.
نجفی، ابوالحسن (1376). مسئلۀ امانت در ترجمه. دربارۀ ترجمه (صص. 3-14). چاپ چهارم. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
نظرآهاری، عرفان (1393). وای اگر پرنده‌ای را بیازاری. (ترجمۀ ناهید جلیلی مرند). تهران: نورونار.
وکاوی، شاتلورت (1385). فرهنگ توصیفی اصطلاحات مطالعات ترجمه. (ترجمۀ فرزانه فرحزاد؛ غلامرضا تجویدی و مزدک بلوری). تهران: یلدا قلم.
هاشمی میناباد، حسن (1383). فرهنگ در ترجمه و ترجمۀ عناصر فرهنگی. مطالعات ترجمه، 2(5)، 31-49.
هدایت، صادق (1381). فرهنگ عامیانه مردم ایران. (گردآورنده جهانگیر هدایت). تهران: چشمه.
هدایت، صادق (1333). سه قطره خون. چاپ سوم. تهران: سروز.
Balay, Ch. (2007). Comme tous les après-midi. Paris: Zulma.
Cuq, J. P. & Gruca, I. (2005). Cours de didactique du français langue étrangère et seconde. Grenoble : Presses universitaires de Grenoble.
Gambier, Y. (2001). Traduire le sous-texte. In H. Kronning et al (Eds.), Langage et référence. Mélanges offerts à Kerstin Jonasson à l’occasion de ses soixante ans (pp. 223-235). Uppsala : Acta Universitatis Upsaliensis.
Guidère, M. (2008). Introduction à la traductologie : penser la traduction : hier, aujourd'hui, demain. Bruxelles : De Boeck.
Hedayat, S. (1959). Trois gouttes de sang et six autres nouvelles (traduit du persan par F. Razavi). Paris : Keyhan.
Le Clézio, J. M. G. (1982). Mondo et autres histoires. Paris : Gallimard.
Lecuit, É. (2012). Les tribulations d’un nom propre en traduction. [Online] Available:
http://www.tln.li.univ-tours.fr
Lungu-Badea, G. (2009). Remarques sur le concept de culturème. [Online] Available:
https://doi.org/10.2478/tran-2014-0003
Mailhot, J. (1969). Les rapports entre la langue et la culture. Meta, 14(4), pp. 200-206.
Pamies Bertran, A. (2009). Comparaison inter-linguistique et comparaison interculturelle. In M. Quitout & J. Sevilla Munoz (Eds.), Traductologie, proverbes et figements (pp. 143-155). Paris : L’Harmattan.
Reiss, K. (2002). La critique des traductions, ses possibilités et ses limites (traduit de l’allemand par Catherine Bocquet). Arras : Artois Presses Université.
Sadouni, R. (2017). Traduction des contes pour enfants en Algérie : Entre le marteau de la censure et l'enclume de l'adaptation. EISH, n°4, pp. 68-80.
Svane, B. (1998). Comment traduire la réalité ? Étude de la traduction des expressions référentielles. In O. Eriksson (Ed.), Språk-och kulturkontraster, om översättning till och från franska (pp. 93-118). Åbo: Åbo Akademis förlag.
Wecksteen, C. (2008). La traduction des connotations culturelles : entre préservation de l’Etranger et acclimatation. Plume, 2 (4), pp. 111-138.
Wuilmart, F. (2009). Traduire un homme, traduire une femme… est-ce la même chose ? [Online] Available: http://journals.openedition.org/palimpsestes/183
منابع اینترنتی:
گزارش «نشست ترجمه و فرهنگ»، مؤسسه بهاران خرد و اندیشه، (16 می 2016):
https://baharanschool.com/نشست-ترجمه-و-فرهنگ
قهرمانی، مریم، گزارش «نشست تخصصی سینما و ترجمه»، (12 دسامبر 2015):
https://www.linkedin.com/pulse/گزارش-نشست-سینما-و-ترجمه-maryam..
http://archive-overt.unige.ch
https://en.wikipedia.org/wiki/Écu
https://en.wikipedia.org/wiki/Pistole
http://toutmoliere.net/le-sicilien-ou-l-amour-peintre.html
http://toutmoliere.net/les-fourberies-de-scapin,48.html