ادبیات روایی در ایران همواره به عنوان یکی از منابع اصلی الهام برای بسیاری از هنرها بوده است؛ در این میان سهم هنرهای تجسمی و نمایشی بیش از سایر هنرهاست. وابستگی نقاشیِ ایرانی به ادبیات به گونه‌ای بوده است که نقاشی ایرانی تا اواسطِ عصر صفوی به عنوانِ زیرمجموعه‌ای از هنر«کتابت» دسته‌بندی می‌شده که کارکردِ اصلی آن تصویرسازی روایت‌های ادبی بوده است. در فرایند چنین ترجمانی بسیاری از مولفه‌های روایی اثرِ مبدا به دلیل ماهیت بستر مقصد، دچار تغیر و تحول می‌گردد. در پژوهش پیش رو سعی می‌شود سیر تحول و تطور روایی یکی از این مضامین را در فرایند ترجمه از ادبیات به نقاشی بررسی نماییم. این پژوهش به شیوۀ توصیفی تحلیلی و با استفاده از روش تحلیل محتوای کمی با تکیه بر نظریه روایت شناسی پراپ انجام شده است. هدف تحقیق شناخت و تحلیل نشانه‌های تصویری و چگونگی ارتباط آنها با متن روایی در طول فرآیند ترجمان می‌باشد. گردآوری مطالب به روش کتابخانه‌ای بوده است. مضمون مورد نظر «گذر سیاوش از آتش» است و بستر مبدا فرایندِ ترجمانیِ تحقیق، شاهنامه فردوسی می‌باشد. همچنین بستر مقصد، نگاره‌ای با همین عنوان در شاهنامه شاه طهماسبی می‌باشد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که ماهیت و بسامد نقش‌ویژه‌‌های داستان، متناسب با ویژگی های بستر مقصد (نگارگری) تغیر می‌کند. در واقع هنرمند نگارگر بر‌اساس قابلیت‌ها و محدودیت‌های رسانۀ مقصد و نیز ذوق هنری خود بر پی‌رفت‌هایی از داستان تاکید می‌کند که در روایت فردوسی از بسامد بالایی برخوردار نیستند.
ـ آلبوغمیش، عبدالله، آشتیانی عراقی، نرگس (1397) پیوند ادبیات و نگارگری، خوانش تطبیقی لیلی و مجنون جامی‌با نگاره ای از مظفرعلی، پژوهش های ادبیات تطبیقی، دوره 6 شماره 1، صص 58 ـ 31.
ـ استروس، لوی ( 1373 ). «بررسی ساختاری اساطیر». ترجمه: بهار مختاریان و فضل الله پاکزاد، فصلنامه ارغنون، 1 (4)، 135 ـ 160.
ـ انوشیروانی، علی رضا؛ آتشی، لاله (1390). «تحلیل تطبیقی و بینا رشته ای شعر و نقاشی در آثار سهراب»، پژوهش های زبان و ادبیات تطبیقی، 1 (9)، 24 ـ 1.
ـ پاکباز، رویین. 1388. نقاشی ایران از دیرباز تا امروز، تهران: انتشارات زرین و سیمین.
ـ پروینی، خلیل و ناظمیان، هومن. 1387. الگوی ساختارگرایی ولادیمیر پراپ و کاربردهای آن در روایت شناسی. پژوهش زبان و ا دبیات فارسی دو فصلنامه علمی پژوهشی، شماره یازده. 183-203.
ـ حسنوند، محمد کاظم؛ رهنورد، زهرا؛ شیروی، الهام (1385) مطالعه نمادها و نشانه های مشترک تصویری و ادبی در نگارگری سنتی ایران (بررسی موردی: دو نگارۀ عاشقانه)، نشریه هنرهای زیبا، شماره 27، صص 116 ـ 105.
ـ رمضان ماهی، سمیه. 1388. تجلی آیین ور در نگاره گذر سیاوش از آتش. رساله کارشناسی ارشد تصویر سازی دانشگاه تهران.
ـ زاویه، سعید. داداشی، ایرج و مافی تبار، آمنه (1389) تحلیل مضمونی چند نمونه از نگاره های گذر سیاوش از آتش. فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، شماره 21، صص 122 ـ 93.
ـ شه کلاهی، فاطمه (1395) همگامی ادبیات و نقاشی قاجار. فصلنامه نقد ادبی، شماره 34، صص 199 ـ 191
ـ فرهنگ لغت معین.
ـ کفشچیان مقدم، اصغر؛ یاحقی، مریم (1390) بررسی عناصر نمادین در نگارگری ایران، نشریه باغ نظر، شماره 19، صص 76 ـ 65.
ـ لغت نامه دهخدا
ـ محمدی وکیل، مینا ( 1388) نقد معنا شناختی در مطالعه تطبیقی ادبیات و نقاشی با تکیه بر داستان لیلی و مجنون، جلوه هنر، شماره 29، صص 38 ـ 25.
ـ مظفری خواه (1389). تطبیق تصویرآرایی نقاشی یوسف و زلیخا با شعری از بوستان سعدی. دوفصلنامه مطالعات هنر اسلامی، شماره 13. ص 36 ـ 25.
ـ مقدم اشرفی، م (1367) همگامی نقاشی با ادبیات در ایران، ترجمه رویین پاکباز، تهران: نشر نگاه، چاپ اول
ـ میرزاابوالقاسمی، محمدصادق (1386) زمستان در ادبیات و بازتاب آن در نقاشی ایرانی، فصلنامه نگره، شماره 5 ، صص 89 ـ 77.
ـ ناظمیان، هومن. 1393. از ساختارگرایی تا قصه: داستان ادبیات کهن عربی از زبان حیوانات با رویکرد ساختارگرایی، تهران: امیرکبیر، چاپ اول.
ـ نصر، سید حسین (1375) عالم خیال و مفهوم فضا در مینیاتور ایرانی، ترجمه رحیم قاسمیان، تهران: دفتر مطالعات دینی، چاپ اول.
ـ نامور مطلق، بهمن (1382) اسطوره زدایی و اسطوره پردازی کاخ خورنق در نگاه نظامی‌و بهزاد، کتاب ماه هنر، شماره 63 و 64، صص 57 ـ 48.
- Bahari. E. 1996. Bihzad, Master of Persian Painting. London.
- Hutcheon. Linda. (2006) A Theory of Adaptation. NY and London: Routledge.
پژوهش های ادبیات تطبیقی