نگرشی بر چهره کولی در ادبیات ایران و فرانسه

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشگاه علامه طباطبایی
2 دانشگاه علامه طباطبائی
چکیده
کولی‌ها اقوام بیابانگرد و آواره‌ای هستند که در سراسر جهان به عنوان مظهری از رقص، آواز، آوارگی و خوش‌باشی مشهورند. آن طور که از منابع تاریخی و ادبی برمی‌آید کولی‌ها، نخستین بار در روزگار ساسانیان وارد ایران شدند و ورود آنان به فرانسه در سده‌ی چهارده میلادی بوده است. میانه‌ی سده‌ی هجدهم و نخستین دهه‌های سده‌ی نوزدهم، کولی‌ها جزء شخصیتهای اثر گذار ادبیات فرانسه به شمار می‌رفتند. نخست سرایندگان و نویسندگان فارسی و فرانسه تنها به یادکرد داستان‌هایی دربارۀ گذشته، خواستگاه و چگونگی ورود به این دو سرزمین می‌پرداختند، ولی رفته‌رفته، سویه‌های دیگر زندگی آنان مورد توجه سرایندگان و نویسندگان قرار گرفت. این مقاله بر آن است تا با مطالعه‌ای گذرا بر شیوه‌ی پیدایش و شکل‌گیری کولی‌ها در ایران و فرانسه، بتواند بررسی دقیق‌تری بر چهره‌ی کولی در ادبیات این دو کشور بیاندازد. از میان ویژگی‌های گونه‌گون آنها، نمونه‌هایی همچون خنیاگری، نوازندگی، ترانه‌سرایی و آوارگی توجه نویسندگان این مقاله را به خود جلب کرده است. در پایان، به این پرسش پاسخ خواهیم داد که پس از شناخت کولی‌ها از چشم‌انداز فرهنگی- زیستی، هر کدام از این دو فرهنگ و ادبیات چگونه چهره‌ی کولی را نمایش داده و پرورانده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


• آزاد بخت، علیرضا (1388). «کولی ها در برابر جهان امروز»، مجله پیام یونسکو، سال 6 شماره 63، صص ۱۶۷ـ۱۸۵.
• اسعد گرگانی، فخرالدین (1369). ویس و رامین، تهران، جامی.
• افشار سیستانی، ایرج (1377). کولی ها، پژوهشی در زمینه زندگی کولیان ایران و جهان، تهران، روزنه.
• اوحدی اصفهانی (1340). دیوان اشعار، تصحیح سعید نفیسی، تهران، امیر کبیر.
• بویس، مری (1369). «گوسان پارتی و سنت های خنیاگری در ایران»، ترجمه مهری شرقی، چیستا، سال هفتم، شماره 66، صص ۷۵۷ـ۷۸۰.
• بهاالدین محمد حافظ، خواجه شمسالدین (1373). حافظ نامه، تصحیح بهاالدین خرمشاهی، تهران، علمی و فرهنگی.
• بهبهانی، سیمین (۱۳۶۲). دشت ارژن، انتشارات، تهران، زوار.
• بهبهانی، سیمین (1384). کولی و نامه عشق، تهران، چشمه.
• تفضلی، احمد (1389). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، تهران، سخن.
• ثعالبی، حسین بن محمد (1372). شاهنامه کهن فارسی تاریخ غرر السیر، تصحیح سید محمد روحانی، مشهد، دانشگاه فردوسی.
• جلالی، مهدیه، آقا حسینی، حسین، محمودی، مریم (۱۳۹۷). «جایگاه لولی در ادب فارسی با تکیه بر کلت شمس»، پژوهشهای ادب عرفانی، صص ۱ـ۲۴.
• جمال الدین اصفهانی، محمدابن عبدالرزاق (1391). دیوان اشعار، تصحیح وحید دستگردی، تهران، سنایی.
• حسین باشتی، علیرضا (۱۳۸۵). «لولی در گذر تاریخ و ادبیات»، مجله زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی اراک، شماره ۵، ۱۱۰ـ۹۵.
• خاقانی شروانی، افضل الدین (1382). دیوان اشعار، تصحیح ضیا الدین سجادی، تهران، زوار.
• خالقی مطلق، جلال (1389). گل رنج های کهن، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
• ذکا، یحیی (1377). کولی و زندگی او، تهران، هنرهای زیبا.
• زرین کوب، عبداحسین (1347). شعر بی دروغ شعر بی نقاب، تهران، جاویدان.
• زرین کوب، عبداحسین (1353). نه شرقی نه غربی(مجموعه مقالات، تحقیقات، نقدها و نمایشواره ها)، تهران، امیر کبیر.
• سعدی شیرازی(1347). گلستان، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران، بنگاه مطبوعاتی صفی علیشاه.
• سنایی غزنوی (1381). دیوان اشعار، مقدمه بدیع الزمان فروزانفر، به اهتمام پرویز بابایی، تهران، آزاد مهر.
• شفعیی کدکنی، محمد رضا (1370). موسیقی شعر، تهران، علمی فرهنگی.
• عطار نیشابوری (1375). دیوان اشعار، تصحیح تقی تفضلی، تهران، علمی و فرهنگی.
• فردوسی، ابوالقاسم (1391). شاهنامه، قم، عطش.
• قائم مقامی، عبدالوهاب (1339). «کولی ها کیستند و کجایی هستند»، ارمغان، دوره بیست و نهم، شماره 6، صص ۲۶۲ـ۲۷۰.
• کزازی، میر جلال الدین ( 1385). نامه باستان، تهران، سمت.
• کزازی، میرجلال الدین (1375). شرح دیوان خاقانی، تهران، مرکز.
• مجمل التواریخ و القصص (1318). تصحیح ملک الشعرا بهار، تهران.
• منوچهری دامغانی (1387). دیوان اشعار، تصحیح برات زنجانی، تهران، دانشگاه تهران.
• مولوی، جلال الدین (1378). کلیات شمس تبریزی، مقدمه بدیع الزمان فروزانفر، تهران، فرادید.
• نصری اشرفی، جهانگیر (1383). «کولی ها»، هنر و معماری، شماره 29، صص ۷ـ۹.
• Bataillard, P. (1869). « Les Bohémiens hongrois de Paris », Bulletin de la Société d’anthropologie de Paris, 2e série, vol. 4, p. 549-552.
• Beaudlaire, CH. (1887). Journeaux intimes, les éditions G. Crès et Cie.
• Crowe, D. (1991). «The Gypsy Historical Experience in Romani». In The Gypsies of Eastern Europe. ed. Crowe, D., Kolsti, J. New York: M. E. Sharpe.
• De Goncourt, E. & J., Salon de 1852, peinture, dessins, sculpture, gravure, lithographie, édition de M. Lévy, Paris, Michel-Lévy éditeurs, 1852, p. 12.
• Fraser, A. (1992). The Gypsies. Oxford UK & Cambridge USA: Blackwell.
• Gautier, T. (1858). Histoire de l’art dramatique depuis vingt-cinq ans, Paris, Hertzel, 6 vol., 1858-1859, tome 1, 1858, p. 235, à propos de la Gitana, joué au Gymnase.
• Hugo, V. (1987), Notre-Dame de Paris, France inter Editions, Bibliothèque du Marais, Paris.
• Kogălniceanu, M. (1837). Esquisse sur l’histoire, les moeurs et la langue desCigains, connus en France sou le nom de Bohémians. Berlin. [II ed. - In: Opere 1. Bucure ti: Editura Academiei RSR, 1946.].
• Schapira M.C. (2008). « Les Bohémiens de George Borrow », dans Le mythe du Bohémien dans la littérature et les arts en Europe, sous la direction de Sarga Moussa, Paris, L’Harmattan.
• Panaitescu, P. N. (2009). «The Gypsies in Wallachia and Moldavia: A Chapter of Economic History», Journal of the Gypsy Lore Society, Ser.3, T.20,2.
• Saul, N. & Tebbutt, S. (2004). The rôle of the Romanies, Images and Counter-Images of Gypsies/Romanies in european cultures, Liverpool, Liverpool University Press.