ووجلوه‌های حضور اسطوره یونانی "آشیل" در شعر معاصر عربی بر مبنای نظریه پیر برونل (محمود درویش، عبدالعزیز المقالح و سلیمان البستانی)

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسنده
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه ولایت، ایرانشهر، ایران.
چکیده
به­­گواهی ناقدان و صاحب­نظران حوزه اسطوره، "أخیلِس" یا "آشیل" نامورترین قهرمان اسطوره‌ای یونان یاستان در داستان نبرد تروا (Trojan War) است. هومیروس، کهن­ترین و مشهورترین حماسه­سرای یونانی، در کتاب خود "ایلیاد" که جامع­ترین منظومه حماسی مغرب زمین و یونان به­شمار می­رود، داستان این اسطوره و ماجراجویی­های وی را در جنگ تروا به­نظم کشیده است. این کتاب بر مجامع فرهنگی و ادبی جهان غرب و شرق تأثیرات شگرفی گذاشته است. در همین راستا، برخی شاعران معاصر عرب نیز همانند سلیمان البستانی (1856) محمود درویش (1941) ، و عبدالعزیز المقالح(1937) غالباً تحت تأثیر ایلیاد هومر، به فراخوانی این اسطوره پرداخته­اند. هدف این مقاله نقد و ارزیابی جلوه­های حضور اسطوره «آشیل» در شعر شاعران مذکور، بر مبنای نظریه پیر برونل و چگونگی به­کارگیری آن در شعر آنان است. دستاورد پژوهش که با اعتماد به روش توصیفی - تحلیلی نگاشته شده، نشان می­دهد که اسطوره آشیل در شعر برخی نامبردگان، مانند درویش و مقالح که از شاعران نسل فریاد و ﺣﻮادث ﻓﺎﺟﻌﻪ­ﺑﺎر ﻫﺰیﻤﺖ و ﺷﮑﺴﺖ در سرزمین­های عربی هستند، از هیأت یک قهرمان جنگی در میدان نبرد تروا به شمایل یک منجی و سفیر سیاسی در میان ملت­های عربی در آمده که رهایی­بخش انسان معاصر از دردها و رنج­های سیاسی – اجتماعی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1- اسماعیل‌پور، ابوالقاسم (1393ش)، اسطوره بیانِ نمادین، ط:4، تهران، سروش.
2- بلیغی و همکاران (1395ش)، تاثیرپذیری محمدعلی جمالزاده از کنت آرتور دوگوبینو، مطالعه موردی: یکی بود یکی نبود و قنبرعلی، پژوهش‌ ادبیات معاصر جهان، دوره 21، شماره 1، بهار و تابستان، صص 39-19.
3- جیده، عبدالحمید (1980م)، الاتجاهات الجدیده فی الشعر العربی المعاصر، الطبعه الاولی، بیروت: مؤسسه نوفل.
4- الخضراء الـجیوسی، سلمی (2001م)، الإتجاهات و الحرکات فی الشعر العربی الحدیث، ترجمه الدکتور عبد‌الواحد لؤلؤه، ط1، بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.
5- الخیّر، هانی (2010م)، محمود درویش: رحله عمر فی دروب شعر، سوریه: دارمؤسسه رسلان.
6- درویش، محمود (1986م)، الأعمال الشعریه الکامله، وردٌ أقل، اعداد: علی مولا، منتدی مکتبه الإسکندریه.
7- دهقان‌ضاد، رسول و آزاده میرزایی تبار (1392ش)، واکاوی کارکرد اسطوره‌های یونانی در اشعار عبدالعزیز مقالح، مجله ادب عربی دانشگاه تهران، دوره 5، شماره 2، زمستان، صص 46-23.
8- رزّوق، أسعد (1990م)، الاسطوره فی الشعر المعاصر، الطبعه الثانیه، بیروت: دارالحمراء.
9- ریچارد کاوندیش (1390ش)، دائره المعارف مصور اساطیر و ادیان مشهور جهان، ترجمه رقیه بهزادی، ط2، تهران: علم.
10- شلق، علی (بی‌تا)، درباره نقد و محتوا، ترجمه قاسم غریفی، ماهنامه تخصصی تئاتر صحنه، شماره بیست و نهم.
11- شهبازی، عبدالله (بی‌تا)، اسطوره‌ها و بنیان‌های اندیشه سیاسی یهود، بی‌مک، بی‌نا: https://www.shahbazi.org/Articles/Myths.pdf
12- شمیسا، سیروس (1379ش)، انواع ادبی، ط7، تهران: فردوس.
13- عباس، احسان (2001م)، اتجاهات الشعر العربی المعاصر، عمان: دارالشرق للنشر والتوزیع.
14- علوی، فریده و رضا علی‌اکبرپور (1390ش)، حضور اسطورههای ادبی خارجی در شعر معاصر فارسی، پژوهش‌ ادبیات معاصر جهان، شماره 61، بهار، صص 60-41.
15- لوسیابرن و ج. ف. گاردنر و ر.ی. پیچ وجرج هارت و میراندا جین گرین (1384ش)، جهان اسطوره‌ها، ترجمه عباس مخبر، ط1، تهران: نشر مرکز.
16- مایک دیکسون کِندی (1385ش)، دانشنامه اساطیر یونان و روم، ترجمه رقیه بهزادی، ط1، تهران: انتشارات طهوری.
17- المقالح، عبدالعزیز (1987م)، دیوان عبدالعزیز المقالح، بیروت: دارالعوده.
18- نجفی ایوکی، علی (1389ش)، اسطوره‌های برجسته در شعر عبدالوهاب البیّاتی، مجله زبان و ادبیات عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد. دوره 1، بهار و تابستان، صص 205 - 229.
19- هومیروس (1378ش)، ایلیاد، ترجمه سعید نفیسی، ط13، تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
20- ـــــــــــ (2012م)، الإلیاذه، ترجمه سلیمان البستانی، القاهره: مؤسسه هنداوی.
21- موسوعه بوابه الشعراء، شعراء الفصحی فی العصر الحدیث، لبتان، دیوان سلیمان البستانی:
http://www.poetsgate.com/ViewPoem.aspx?id=150942