1
عضو هییت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بیرجند
2
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بیرجند
چکیده
هدف مقالۀ حاضر بررسی تطبیقی مفهوم «آزادی» از دیدگاه مولانا و مکتب اومانیسم است. هم مولوی و هم نظریهپردازان مکتب اومانیسم به آزادی نگاهی ویژه دارند؛ ولی با توجه به خاستگاه متفاوت فکری و اجتماعی، تعریف آنان از آزادی و راه رسیدن بدان متفاوت است؛ هرچند که گاهی نقاط مشترکی هم دارند.
بنابر تحقیق حاضر که بهشیوۀ توصیفی ـ تحقیقی و تحلیل محتوا انجام شده است، مولوی از منظر دینی و نگاه عرفانی به آزادی مینگرد و بهترین نوع آزادی را بندگی خداوند و حریت و رها شدن از تعلقات زندانهای درونی میداند؛ البته به ابعاد اجتماعی آن نیز توجه میکند. از نگاه عرفا و ازجمله مولانا، تا انسان به آزادی درونی نرسد، به آزادی بیرونی هم دست نخواهد یافت. اومانیستها با نگاه انسانمدارانۀ خود معتقدند آزادی انسان در طبیعت و توسط خود او بهدست میآید، نه از طریق قدرتی مافوق یا ماورائی. آنان به آزادی بیقیدوشرط انسان در حوزههای فکری، سیاسی، شخصی و بیان اعتقاد دارند و هیچ مانعی برای آن قبول ندارند.
منابع
کتابها:
قرآن کریم
اسپینوزا، باروخ. (1376). اخلاق. ترجمۀ محسن جهانگیری. نشرمرکز.
استورات میل، جان. (1363). رسالهای دربارۀ آزادی. ترجمۀ جواد شیخالاسلام. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
برلین، آیزایا. (1383). چهار مقاله دربارۀ آزادی. ترجمۀ محمد علی موحد. تهران: خوارزمی.
برینتون، کلرنس کرین. (1390). شکلگیری افکار مدرن. ترجمۀ الهه هاشمی حائری. چ اول. تهران: نشر علم.
بشیریه، حسین. ( 1376). لیبرالیسم و محافظهکاری. تهران: نشر نی.
بهنامفر، محمد(1392). وحی دل مولانا. چ دوم. مشهد: بهنشر.
رحیم نژاد، سلیم. (1364). حدود آزادی انسان از دیدگاه مولوی. تهران: نشر طهوری.
روزنتال، فرانس. (1379). مفهوم آزادی از دیدگاه مسلمانان. ترجمۀ منصور میراحمدی. چ اول. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
زرین کوب، عبدالحسین. (1368). سّر نی. تهران: نشر علمی.
ساداژ اندرون، ژولی. (1382). تساهل در تاریخ اندیشه غرب. ترجمۀ عباس باقری. چ دوم. تهران: نشر نی.
سارتر، ژان پل، (1381). اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر. ترجمۀ مصطفی رحیمی. انتشارات نیلوفر.
سروش، عبدالکریم. (1384). فربهتر ازایدئولوژی. چ هشتم. تهران: موسسۀ فرهنگی صراط.
ـــــــــــــــــ. (1379). آیین شهریاری و دینداری. تهران: موسسۀ فرهنگی صراط.
ـــــــــــــــــ (1386). ادب قدرت ادب عدالت. چ دوم. تهران: موسسۀ فرهنگی صراط.
عطار نیشابوری، فریدالدین. (1382). تذکره الاولیا. ویرایش پروین قائمی. چ دوم. تهران: نشر پیمان.
فروزانفر، بدیع الزمان. (1386). شرح مثنوی شریف. چ دوازدهم. تهران: انتشارات زوار.
فروم، اریک. (1395). گریز از آزادی. ترجمۀ عزت الله فولادوند. چ یازدهم. تهران: نشر مروارید.
قشیری، ابوالقاسم. (1376). رسالۀ قشیریه. تصحیح بدیعالزمان فروزانفر. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
کاپستون، فردریک. (1375). تاریخ فلسفۀ. گروه مترجمین. تهران: نشر علمی و فرهنگی.
کاتوزیان، ناصر. (1378). فلسفۀ حقوق. ج1. تهران: شرکت سهامی انتشار.
مجتهد شبستری، محمد. (1376). رویارویی مجذوبانۀ ایمان و آزادی. تهران: طرح نو.
مصلح، علی اصغر. (1394). تقریری از فلسفههای اگزیستانس. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
موریس، کرنستون. (1379). تحلیل نوین از آزادی. ترجمۀ جلال الدین اعلم. تهران: امیرکبیر.
مولوی، جلال الدین. (1393). مثنوی معنوی. کریم زمانی. چ هیجدهم. نشر اطلاعات.
مقالات:
ــــــــــــ (1384 ب). «مولوی و آزادی، مفهوم آزادی و موانع و راههای رسیدن به آن در مثنوی». مجلۀ مطالعات عرفانی شمارۀ اول. صص123-114.
حجتی، هما. (1378). «حریت و آزادی در مثنوی». مجلۀ دانشکدۀ علوم انسانی تهران، دورۀ 151. صص 221-205.
حسنی، سید علی. (1392). «نقد و بررسی اومانیسم جدید». مجلۀ معرفت فلسفی. سال دهم. شماره سوم. صص115-144.
روحانی، رضا. (1384الف). «آزادی و تصوف». نشریه دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه تبریز. سال 48. شماره مسلسل197. صص 151- 127.
فروهر، نصرت الله. (1386). «مولانا در گیرو دار جبر و اختیار». فرهنگ ویژه نامه مولوی. شمارۀ 64-63صص518-495.
محرمی، رامین. (1388). «نقد آزادی ارادۀ انسان در مثنوی» فصلنامۀ پژوهشهای ادبی. سال ششم. شمارۀ 25. صص 55-139
محسنی، فریده و همکاران. (1395). «تحلیل محتوایی مثنوی بر اساس شاخصهای جبر و اختیار» مجلۀ پژوهش در نظام آموزشی. شمارۀ 35. صص149-118.
مشکات، محمد و همکاران. (1393). «بررسی انتقادی مفهوم ازادی از نظر برلین». مجلۀ غرب شناسی بنیادین. سال پنجم. شمارۀ 2. صص 133-105.