بررسی تطبیقی رئالیسم انتقادی در داستان های مصطفی لطفی منفلوطی و محمدعلی جمالزاده

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبائی
2 دکترای زبان و ادبیات عرب، عضو هیئت علمی دانشگاه شهیدبهشتی
چکیده
رئالیسم بیان واقعی زندگی است و نویسنده رئالیسم به تصویر مشاهدات بسنده نمی­کند؛ بلکه همواره عوامل و شرایط اجتماعی را درنظر می­گیرد. در رئالیسم انتقادی، نویسنده به انتقاد از روابط انسان و محیط از یک‏ سو و انسان و جامعه از سوی دیگر در یک نظام همت می­گمارد. منفلوطی و ‏جمالزاده دو نویسنده شهیر معاصر هستند که بازتاب واقعیت­های خارجی زندگی در بسیاری از نوشته­های آنان مشهود است. جمالزاده در آثار مهمی، تحت­ تأثیر اندیشه رئالیسم انتقادی، واقعیات و عینیات جامعه را بیان کرده است. وی در داستان­هایش با زبانی ساده و گاه محاوره‏ای به بازنمایی جزئیات مشکلات طبقات متوسط و بالاتر از آن و تشریح مسائل زندگی و اوضاع فرهنگی و اجتماعی روی آورده است. منفلوطی نیز در داستان­های خود با زبانی ساده و روان، واقعیت­های پیرامونش را به سبک رئالیستی و با نگاهی انتقادی بیان کرده و تصویرگر تضادهای اجتماعی جامعه آن روز مصر شده است. بر این اساس، مقاله حاضر برآن است تا با روش توصیفی­ ـ تحلیلی، بازتاب رئالیسم انتقادی را در داستان­های این دو نویسنده، با محوریت شخصیت و پی‌رنگ، مورد بررسی قرار دهد. منفلوطی و جمالزاده هر دو در داستان­های خود، شخصیت­های تیپیک را برای انتقاد از جامعه انتخاب کرده‌اند؛ با این تفاوت که تیپ­های شخصیتی داستان­های منفلوطی بیشتر از طبقه فقیر و پایین و متوسط جامعه و تیپ‌های شخصیتی داستان­های جمالزاده اغلب از طبقه متوسط و بالاتر هستند. زبان منفلوطی در پرداختن به واقعیات عصر همراه با آه و ناله، شکایت و گاه نصیحتگری است و زبان جمالزاده تندو تیز، نیش‌دار، گزنده و گاه تمسخرآمیز.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


انوری، حسن؛ فرهنگ بزرگ سخن؛ تهران: سخن:1382.
- پاینده، حسین: داستان کوتاه در ایران(جلد اول داستان های رئالیسی ناتورالیستی)؛ دوم،تهران: نیلوفر، 1391.
- ثروت، منصور؛ آشنایی با مکتب‌های ادبی؛سوم، تهران: سخن،1390.
- جمالزاده، سید محمدعلی؛ آزادی وحیثیت انسانی؛ با مقدمه سیدحسن‏تقی‏زاده، تهران:سخن،1384.
.........................................؛آسمان و ریسمان؛ به‏کوشش علی دهباشی، تهران: سخن،1379.
........................................؛تلخ و شیرین؛ تهران: سخن،1379.
........................................؛ثواب و گناه؛ بدون ناشر،بدون تاریخ.
........................................؛خاک و آدم؛ تهران: شرکت سهامی افست،1340.
........................................؛صحرای محشر؛ دوم،تهران: خرمی،1323.
.......................................؛گنج شایگان؛ اول، تهران:کتاب تهران،1362.
- جوان رودی، مصطفی؛"بدبینی منفلوطی"؛ ماهنامه کتاب ماه ادبیات و فلسفه،1384،شماره 96 : صفحه 65-62.
- جیده، عبدالحمید؛الاتجاهات الجدیدة فی الشعر العربی المعاصر؛الطبعه الاولی، بیروت:مؤسسه نوفل، 1980.
- جیوسی، سلمی خضرا: الإتجاهات و الحرکات فی الشعر العربی الحدیث، الطبعة الأولی ،بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیة، ،2001.
- حنفی داود، حامد؛تاریخ الأدب الحدیث تطوره؛اول، القاهرة: دار الطباعة المحمدیة،1969.
- خسروشاهی، سیدهادی؛درباره ی سید محمدعلی جمالزاده و انقلاب اسلامی ایران؛اول، قم: کلبه شروق،1391.
- دستغیب، عبدالعلی؛نقد آثار جمالزاده ؛اول، تهران: چاپار،1356.
- دهباشی، علی؛ برگزیده آثار جمالزاده؛ دوم،تهران: سخن،1382.
- رسولی،حجت و پریسابختیاری؛ "بررسی تطبیقی داستان های کوتاه منفلوطی و جمالزاده"؛ پژوهشنامه نقد ادب عربی،1392،شماره 64 ،بهاروتابستان؛ صفحه 87-65.
- ساچکوف، بوریس؛تاریخ رئالیسم؛ ترجمه محمد تقی فرامرزی،اول،تهران:تندر،1362.
- سیدحسینی، رضا؛مکتبهای ادبی؛سوم، تهران: نیل،1342.
- شریفی، محمدنادر؛ "رئالیسم در آثار جمالزاده:ویژگیهای مکتب رئالیسم (واقعگرایی)"؛ادبیات داستانی، ،1384، شماره 90.
- ضیف، شوقی؛ الأدب العربی المعاصر فی مصر؛دوازدهم، القاهرة: دارالمعارف، لا تا.
-طاهری، حمید و مریم غفوریان،"بررسی تطبیقی عناصرداستان حجاب منفلوطی و رجل سیاسی جمالزاده"، مجله لسان مبین،1394،دوره 6،شماره 20 ،صفحه138-111.
-عمران، سعدی؛ معاصرون من أعلام النثر العربی المعاصر؛ اول، بیروت: دارالکتب العربی، 2011.
- فرصتی جویباری، رضا و فاطمه رحیمی،1390،مقایسۀ دیدگاه جلال آل احمد و مصطفی لطفی منفلوطی در زمینۀ روشنفکری و غربزدگی، فصلنامه ادبیات تطبیقی دانشگاه آزاد جیرفت، 1390زمستان، دوره 5، شماره 20، صفحه 116-101.
-منفلوطی، مصطفی لطفی؛النظرات؛ اول،بیروت: الشرکة المصریة العالمیة للنشر، 1991.
.................................................؛الشاعر؛اول،بیروت: دار مکتبة الهلال،2005.
.................................................؛العبرات‌والفضیلة،اول،بیروت:الشرکة المصریة العالمیة للنشر،1991.
.................................................؛فی سبیل التاج،اول،بیروت: دارالکتب العلمیة،2008.
.................................................؛ماجدولین؛اول،بیروت:دار مکتبة الهلال، 2007.
- میترا؛ رئالیسم و ضد رئالیسم؛دوم،تهران: انتشارات نیل، 1336.