1
دانشجوی دکتری مطالعات تئاتر، دانشگاه تهران، پردیس هنرهای زیبا
2
عضو هیئت علمی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، دپارتمان نمایش
چکیده
رند در زبان پارسی از دیرباز بهکار رفته و حامل معانی مثبت و منفی بیشماری در آثار کهن بوده است. حافظ، برخلاف اکثر پیشینیان خود، نگرشی سطحی و منفی به رندان ندارد و برعکس آنها را ریاستیز، عصیانی و حقیقتجو معرفی میکند که در راهی دشوار و عوامگریز، مولِد انقلابهای فردی و اجتماعی مختلفی بودهاند؛ به طوری که حافظپژوهان بسیاری این مفهوم را مهمترین دستاورد فکری حافظ دانستهاند. از برآیند این خصایص نیز میتوان به کُنشگری رندان بهمثابه شخصیت نمایشی اشاره کرد. بهرام بیضایی (نمایشنامهنویسی که توجه بیشائبه او به آثار کهن انکارناشدنی است) گزینه مناسبی برای پیگیری این مفهوم است؛ چه بسا که روحیه قهرمانی و انقلابی موجود در آثار او در پیوند با اسطوره و کهنالگوها بر جنبهها و خصلتهای رازآمیز، عصیانی و شوریدگی شخصیتهایش صحه میگذارد. نگارندگان برای اثباتهویت وجودی شخصیت رند (که بهواسطه ویژگیهایش نمایشی است) برآن هستند تا با نگاهی نو، دستاورد شعری حافظ را مورد پژوهش قرار داده و با توجه به اهمیت شخصیتپردازی در ادبیات نمایشی در راستای ادبیات تطبیقی، به بسط شخصیت رند در شعر و نمایش بپردازند. بنابراین ضمن برشمردن ویژگیهای رندی و رندگونگی در غزلیات حافظ و پی بردن به اصل این مفهوم، انواع تقسیمبندی شخصیت دراماتیک نشان داده و پس از آن به تطبیق خصایص رند حافظ با ویژگیهای یک شخصیت نمایشی پرداخته شده و از حاصل این رهیافتسه نمایشنامه عروسکی بیضایی مورد تحلیل قرار گرفته است.
منابع
- اسماعیلی، سام.(1392). نمایشنامه نویسی: ساختار کنش. ترجمه ی صادق رشیدی و پرستو جعفری. تهران: افراز.
- آشوری، داریوش.(1395). عرفان و رندی در شعر حافظ. چاپ سیزدهم. تهران: مرکز.
- انوری، حسن.(1381). فرهنگ بزرگ سخن. جلد چهارم. تهران: مهارت.
- بیضایی، بهرام.(1382). دیوان نمایش: نمایشنامه ها. جلد اول و دوم. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
- پارسایار، محمدرضا.(1393). فرهنگ معاصر: فرانسه- فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
- پارسائی، حسن.(1395). تئاتر در متن. تهران: افراز.
- جمالزاده، محمدعلی.(1379). آشنایی با حافظ. تهران: سخن.
- حافظ شیرازی، شمس الدین محمد.(1369). دیوان خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی قدس سره العزیز. به تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی. تهران: انتشارات زوار.
- خلف تبریزی، محمد حسین بن.(1393). برهان قاطع. با ویراستاری محمد معین. چاپ هشتم. تهران: امیر کبیر.
- خرمشاهی، بهاالدین.(1367). چارده روایت. تهران: کتاب پرواز.
- زرین کوب، عبدالحسین.( 1357). ارسطو و فن شعر. تهران: امیر کبیر.
- زرین کوب، عبدالحسین.(1394). از کوچه رندان. چاپ شانزدهم. تهران: امیر کبیر.
- فیستر، مانفرد.(1387). نظریه و تحلیل درام. ترجمه ی مهدی نصرالله زاده. تهران: مینوی خرد.
- قادری، نصرالله.(1391). آناتومی ساختار درام. چاپ چهارم. تهران : نیستان.
- مزارعی، فخرالدین.(1373). مفهوم رندی در شعر حافظ. ترجمه ی کامبیز محمودزاده. تهران: نشر کویر.
- معین، محمد.(1379). فرهنگ فارسی. جلد دوم. چاپ شانزدهم. تهران: امیر کبیر.
- نفیسی، علی اکبر.(1343). فرهنگ نفیسی. جلد سوم. تهران: افست مروی.
- Letwint,David,Stockdal,joe and Rabin.(2008).The Architecture of Drama. The Scarecrow press, United kingdom.
زارع,نیلوفر و فرشته حکمت,فرشاد . (1398). مفهوم رند و رندگونگی از منظر غزلیات حافظ در سه نمایشنامه عروسکی بهرام بیضایی. پژوهش های ادبیات تطبیقی, 7(4), 52-69.
MLA
زارع,نیلوفر , و فرشته حکمت,فرشاد . "مفهوم رند و رندگونگی از منظر غزلیات حافظ در سه نمایشنامه عروسکی بهرام بیضایی", پژوهش های ادبیات تطبیقی, 7, 4, 1398, 52-69.
HARVARD
زارع,نیلوفر,فرشته حکمت,فرشاد. (1398). 'مفهوم رند و رندگونگی از منظر غزلیات حافظ در سه نمایشنامه عروسکی بهرام بیضایی', پژوهش های ادبیات تطبیقی, 7(4), pp. 52-69.
CHICAGO
نیلوفر زارع و فرشاد فرشته حکمت, "مفهوم رند و رندگونگی از منظر غزلیات حافظ در سه نمایشنامه عروسکی بهرام بیضایی," پژوهش های ادبیات تطبیقی, 7 4 (1398): 52-69,
VANCOUVER
زارع,نیلوفر,فرشته حکمت,فرشاد. مفهوم رند و رندگونگی از منظر غزلیات حافظ در سه نمایشنامه عروسکی بهرام بیضایی. پژوهش های ادبیات تطبیقی, 1398; 7(4): 52-69.