تحلیل تطبیقی کارکرد شخصیت اسطوره «زرتشت» در شعر کلاسیک و مدرن عربی

نویسندگان
1 دکترای تخصصی زبان و ادبیات عربی، دانشگاه رازی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران
2 دانشیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران
چکیده
فراخوانی اسطوره­ها نقش برجسته­ای در تعمیق و غنای ادبیات ملل مختلف ازجمله عرب­ها داشته است. اسطوره ایرانی «زرتشت» یکی از این اسطوره­هاست که در شعر کلاسیک عرب غالباً وجود ندارد؛ اما برخی شاعران معاصر عرب با الهام از فریدریش نیچه (1844-1900م)، شاعر و فیلسوف آلمانی، در چارچوب «قناع» و ماسک اسطوره «زرتشت»، درپی دستیابی به عنصری برای مبارزات سیاسی- اجتماعی و بیداری ملت­هایشان با شعار اَبَرانسان بوده‌اند تا خیزشی مردمی دربرابر اهریمن ظلم و فساد مستکبران معاصر به‌پا دارند. هدف این مقاله علاوه‌بر اثبات حضور یا فقدان اسطوره ایرانی زرتشت، مقایسه و تحلیل تطبیقی این اسطوره در شعر شاعران مدرن و کلاسیک عرب است تا نشان دهد اندیشه نمادین شاعران کلاسیک و مدرن عرب درباره این شخصیت دینی چگونه بوده و رویکرد آنان در بازآفرینی این اسطوره چیست. دستاورد این پژوهش که براساس روش توصیفی- تحلیلی نگاشته شده، نشان می‌دهد که در ادب قدیم عرب، اغلب به‌سبب جنبه­های مذهبی و دفاع از اسلام دربرابر زرتشتیسم، از این اسطوره ایرانی یادی نشده است؛ بلکه فقط اشاراتی اندک به مجوس و آیین­های ایرانیان پیش از اسلام در شعر این دوره مشاهده می‌شود. درمقابل، زرتشت در شعر معاصر عربی، از هیئت منجیِ قومی و پیامبر دینی به شمایل سفیرِ سیاسی در میان ملت­های عربی درآمده که رهایی­بخش انسان معاصر از دردها و رنج­های اجتماعی است. این موضوع نشان از آگاهی شاعران معاصر عرب از اسطوره­های کهن ایرانی و علاقه آنان به فرهنگ گذشته ایران باستان دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


بونواس، حسنبن هان ( ی 1998 (الدیوان تحقیق محمود أفندی مصر: مطبعه إسکندر آصاف.
بارت، رولان ( 1375 .(اسطوره، امروز . ترجم ه شیریندخت دقیقیان . تهران: نشر مرکز.
بهار، مهرداد (1381 (پژوهشی در اساطیر ایران تهران: طوس.
- البیاتی، عبدالوهاب ( 1995 ا
خزاعی، دعبلبن علی ( 1417 / 1997 (الدیوان شرحه وضبطه وقدم له ضیاء حسین الأعلمی
بیروت: مؤسسه الأعلم ی للمطبوعات.
- زینیوند، تورج و دیگران (1392» .(بررسی تطبیقی بازآفرینی اسطوره پرومته در شعر معاصر عربی و
فارسی (با تأکید بر شاعران برجسته)». کاوشنامه ادبیات تطبیقی (مطالعات تطبیقی میان عربی و
فارسی). دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه رازی کرمانشاه. س3 .ش10 .صص -81 101 .
- سلیمی قلعه، علی (1392 .(در قلمرو ادب معاصر عربی (مجموعهمقالات )2 . تهران: یار دانش.
- سوفرن، پیرابر (1376 .(تزر شت نیچه، شرحی بر پیشگفتارِ چنین گفت زرتشت. ترجمه بهروز
صفدری. تهران: فکر روز.
علوی، فریده و رضا علیاکبرپور (1390» .(حضور اسطورههای ادبی خارجی در شعر معاصر فارسی».
پژوهش ادبیات معاصر جهان پژوهش زبانهایخارجی. ش .61 صص -41. 61
- فتوحی رودمعجنی، محمود (1389 (. بلاغت تصویر . تهران: سخن.
- فرای، نورتروپ (1379 .(رمز کل. ترجمه صالح حسینی. تهران: نیلوفر.
- قدوسی، کامران ( 1389 (. » نقدی بر تاریک و روشن افکار جبران خلیل جبران در آین ه کتاب
"العواصف" ». پژوهشهای نقد ادبی و سبکشناسی . ش1 .صص141 -160 .
- ماهوکی، مرضیه (1390 .(بررسی تطبیقی تجلی اسطوره در شعر اخوان ثالث و بدرشاکرالسیاب.
پایاننامه کارشناسی ارشد گروه زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه بیرجند.
م - ختاریان، بهار ( 1388» .(نورتروپ فرای و نقد اسطورهای ». پژوهشنام ه فرهنگستان هنر. ش . 1
جفی ایوکی، علی و مهوش حسنپور (1391» .(بازآفرینی اسطوره عولیس در شعر معاصر عربی».
فصلنامه تقد و ادبیات تطبیقی (پژوهشهای زبان و ادبیات عربی). دانشکده ادبیات و علوم انسانی -
دانشگاه رازی کرمانشاه. س2 .ش5 .صص115 -141 .
- نعیمه، میخائیل (1987 (. جبران خلیل جبران .3.ط . بیروت: دارالعلم للملایین.
- نهیرات، احمد (1391» .(درآمدی توصیفی - تحلیلی بر اسطوره سندباد در شعر صلاح عبدالصبور».
فصلنامه نقد و ادبیات تطبیقی (پژوهشهای زبان و ادبیات عربی). دانشکده ادبیات و علوم انسانی -
دانشگاه رازی کرمانشاه. س2 .ش5 .صص143 -163 .
- ولک، رنه و استی ن وارن (1313 (. نظری ه ادبیات. ترجمه ضیاء موح د و پرویز مهاجر . تهران: علمی
فرهنگی