بررسی تطبیقی عناصر نمایشنامه بجمالیون توفیق الحکیم با پیگمالیون اثر غلامحسین ساعدی

یکی از وظایف ادبیات تطبیقی، بررسی و تجزیه و تحلیل ارتباط­ها و شباهت­های بین ادبیات زبان­ها و ملیّت­های مختلف است. «اقتباس» نیز از مهم­ترین موضوعات پژوهش­های ادبیات تطبیقی است که در آن، نویسنده به تفسیر یا بازآفرینی اثر هنری دیگر می­پردازد. توفیق الحکیم و غلامحسین ساعدی، دو نمایشنامه­نویس مطرح در ادبیات عربی و فارسی هستند که به‌ترتیب در نگارش نمایشنامه بجمالیون و پیگمالیون به اقتباس از اسطوره یونانی پیگمالیون پرداخته­اند؛ اما در کمیّت و کیفیت استفاده از عناصر نمایشنامه­ای متفاوت عمل کرده‌اند. هدف مقاله حاضر، توصیف و تحلیل تطبیقی این دو اثر از لحاظ عناصر نمایشنامه است. نتایج این پژوهش نشان می­دهد که توفیق الحکیم در این زمینه، عملکرد بهتری داشته است. تلفیق چند اسطوره، ورود شخصیت­های فرعی، ایجاد درون‌مایه جدید و دیالوگ­های جامع و تأمل‌برانگیز از جمله نقاط قوّت اثر بجمالیون به شمار می­رود؛ ولی ساعدی در پیگمالیون، نه‌تنها به اصل اسطوره چیزی اضافه نکرده، بلکه در رعایت عناصر نمایشنامه­ای نیز موفق نبوده است؛ عدم استفاده از موضوع­های فرعی و شخصیت­های جدید که به پیشبرد حوادث اصلی نمایش کمک کند، عدم ارائه اطلاعات و مقدمه از شخصیت­ها و وقایع اثر، دیالوگ­های فاقد محتوا و حاشیه­ای- که تأثیری در سیر نمایش ندارند- از جمله معایب این اثر است.