آزادی و تعهّد اجتماعی در آیینه شعر معاصر عربی و فارسی: نگاهی تطبیقی به جهان شاعرانه قاسم حدّاد و احمد شاملو

چکیده
شعر معاصر همواره بازتابی از تحوّلات اجتماعی و سیاسی بوده است و در این میان، قاسم حدّاد و احمد شاملو، به عنوان دو شاعر متعهّد، نقش بسزایی در ادبیّات عربی و فارسی ایفا کرده‌اند. این پژوهش با رویکردی تطبیقی و در چارچوب مکتب آمریکایی ادبیّات تطبیقی، مفاهیم آزادی، تعهّد اجتماعی و عدالت را در آثار این دو شاعر بررسی می‌کند. حدّاد، با زبانی استعاری و ساختارشکنانه، تجربه‌های تلخ سرکوب و مقاومت را به تصویر می‌کشد. در حالی‌که شاملو، با استفاده از زبانی صریح و آهنگین، ظلم و استبداد را به چالش می‌کشد و به دفاع از حقوق انسانی می‌پردازد، در این پژوهش، ابتدا زمینه‌های اجتماعی و تاریخی شعر هر دو شاعر بررسی شده و سپس شیوه استفاده از نمادها، استعاره‌ها و فرم‌های نوین شعری در بیان تعهّد اجتماعی و آزادی‌خواهی تحلیل می‌شود. همچنین، میزان تأثیرگذاری آن‌ها بر شاعران معاصر عربی‌زبان و فارسی و جایگاه جهانی‌شان در ادبیّات مقاومت مورد بررسی قرار می‌گیرد. یافته‌ها نشان می‌دهد که هر دو شاعر، با وجود تفاوت‌های سبکی، توانسته‌اند تعهّد اجتماعی را در قالبی نوآورانه بازآفرینی کرده و ادبیّات را به ابزاری مؤثّر برای بیدارسازی، مبارزه و آگاهی‌بخشی تبدیل کنند. آثار آن‌ها همچنان الهام‌بخش جریان‌های شعری منتقد و آزادی‌خواه در سطح منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است.
کلیدواژه‌ها: ادبیّات تطبیقی، آزادی، تعّهد اجتماعی، قاسم حدّاد، احمد شاملو.