بررسی تطبیقی اقتباس انیمیشن قلعه‌ ماهی‌ها و منطق‌الطیر عطار

نویسنده
استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بجنورد
چکیده
پژوهش حاضر به بررسی تطبیقی اقتباس انیمیشن قلعه ماهی‌ها و منطق‌الطیر عطار در یک گفتمان بینارشته‌ای در حوزه ادبیات تطبیقی و مطالعات اقتباس می‌پردازد. نگارنده بر مبنای نظریه اقتباس لیندا هاچن، اقتباس قلعه ماهی‌ها را نه به عنوان یک فرایند ساده و مستقیم از متن اول بلکه به عنوان فرایندی کنش‌گرانه و خلاق بررسی می‌کند که شامل تغییرات عمیق و تفسیرهای جدیدی است که بر اساس زمینه‌ها و شرایط فرهنگی و اجتماعی، تفاوت در رسانه انتقال و نیز درک مخاطب ایجاد می‌شود. در این جستار، براساس چهارچوب روش‌شناسی هاچن، بررسی فرایند اقتباس انیمیشن قلعه ماهی‌ها در سه سطح انجام می‌شود: از منظر سطح اول اقتباس یا همان متنی، به بررسی تفاوت‌ میان درون‌مایه و پیرنگ دو داستان می‌پردازیم. در سطح دوم اقتباس یا فرایندی، تغییرات ناشی از تبدیل رسانه مکتوب منطق‌الطیر به رسانه بصری انیمیشن مورد بررسی قرار خواهد گرفت و در سطح سوم بررسی یا همان تجربه مخاطب، به تغییرات خلاقانه اقتباس‌گر با توجه به مخاطب کودک اقتباس خواهیم پرداخت. روش تحقیق توصیفی-کیفی است و داده‌ها با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی گردآوری شده‌اند.انتخاب نمونه نیز به صورت هدفمند و براساس شاخص‌های اقتباس خلاقانه در آثار کودک انجام شده است.نگارنده نشان می‌دهد که اقتباس انیمیشن در رسانه نمایشی حوزه کودک چگونه می‌تواند تجربیات و تفسیرهای جدیدی از داستان اصلی را ایجاد کند و چگونه در زمینه‌ فرهنگی و زمانی متفاوت، منجر به بازنگری و تغییر در معنای داستان می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1. احمدی، بابک. (1387). ساختار و تأویل متن. تهران: نشر مرکز.
2. انوشیروانی، علیرضا. (۱۳۸۹). «چالش‌های ادبیات تطبیقی در ایران». ادبیات تطبیقی، ویژه نامه فرهنگستان. دوره ۱. ش ۲. صص ۱-۷.
3. --------------. (1391). «سیر تحولات نظری ادبیات تطبیقی». ادبیات تطبیقی، ویژه‌نامه نامه فرهنگستان. دوره ۳. ش ۲. پیاپی 6. صص۳-۷.
4. --------------. (۱۳۹۲). «مطالعات بینارشته‌ای ادبیات تطبیقی». ادبیات تطبیقی، ویژه‌نامه نامه فرهنگستان. دوره ۴. ش۱. پیاپی ۷. صص۳-۹.
5. البرزی، پروین. (1392). مبانی زبان‌شناسی متن. تهران: نشر امیرکبیر.
6. بی‌نیاز، فتح‌الله. (۱۳۸۸). درآمدی بر داستان‌نویسی و روایت‌شناسی. تهران: افراز
7. پرونه، میشل. (1391). تحلیل متن نمایشی. ترجمه غلامحسین دولت‌آبادی. تهران: افراز.
8. پرین، لورانس. (1378). ادبیات داستانی ساختار، صدا و معنی. ترجمه سلیمانی و فهیم‌نژاد. تهران: رهنما.
9. پورنامداریان، تقی. (۱۳۷۶). رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
10. تولان، مایکل جی. (1383). درآمدی نقادانه- زبانشناختی بر روایت. ترجمه ابوالفضل حری. تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
11. حقانی، نادر. (1389). «از ادبیات تطبیقی تا دانش بین‌رسانه‌ای». دانش‌های تطبیقی. به کوشش بهمن نامورمطلق و منیره کنگرانی. تهران: انتشارات سخن.
12. خیری، محمد. (۱۳۸۹). اقتباس برای فیلنامه: پژوهشی در زمینه اقتباس از آثار ادبی برای نگارش فیلمنامه. تهران: سروش.
13. دیپل، الیزابت. (۱۳۸۹). پیرنگ. ترجمه مسعود جعفری. تهران: نشر مرکز.
14. رماک، هانری. (1391). «تعریف و عملکرد ادبیات تطبیقی». ترجمه فرزانه علوی‌زاده. ادبیات تطبیقی، ویژه‌نامه نامه فرهنگستان. دوره ۳. ش۲. پیاپی 6. صص 54-73.
15. زرین‌کوب، عبدالحسین. (۱۳۷۲). با کاروان حله. تهران: انتشارات علمی.
16. زرین‌کوب، عبدالحسین. (۱۳۸۱). از کوچه رندان. تهران: سخن.
17. شفیعی کدکنی، محمدرضا. (۱۴۰۰). شرح منطق‌الطیر. تهران: سخن.
18. شورل، ایو. (1386). ادبیات تطبیقی. ترجمه طهمورث ساجدی. تهران: امیرکبیر.
19. شیمل، آنه ماری. (۱۳۸۶). ابعاد عرفانی اسلام. ترجمه عبدالرحیم گواهی. تهران: دفتر نثر فرهنگ اسلامی.
20. صفا، ذبیح الله. (۱۳۷۸). تاریخ ادبیات در ایران. جلد دوم. تهران: انتشارات فردوسی.
21. عطار، فریدالدین. (۱۴۰۰). منطق‌الطیر. تصحیح محمدرضا شفیعی‌کدکنی. تهران: سخن.
22. فروزانفر، بدیع‌الزمان. (۱۳۷۴). شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
23. فورستر، ادوارد مورگان. (1391). جنبه‌های رمان. ترجمه ابراهیم یونسی. تهران: امیرکبیر.
24. کاستانیو، پل. (1387). راهبردهای نمایش‌نامه‌نویسی جدید، رویکردی زبان‌بنیاد به نمایش‌نامه‌نویسی. ترجمه مهدی نصراله‌زاده. تهران: انتشارات سمت.
25. کساوندی، امیر. (۱۴۰۲). قلعه ماهی‌ها. تهران: مرکز پویانمایی صبا.
26. میرصادقی، جمال. (1380). عناصر داستان. تهران: سخن.
27. ناظرزاده کرمانی، فرهاد. (1368). گزاره‌گرایی در ادبیات نمایشی. تهران: انتشارات صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران.
28. ناظرزاده کرمانی، فرهاد. (1373). «مطالعه تطبیقی میان نمایشنامه و داستان». فصلنامه هنر. ش 25. صص ۲۵۷-۲۸۱.
29. نامور مطلق، بهمن. (1389). «دانش‌های تطبیقی مطالعه بین‌رشته‌ای دانش‌های تطبیقی». دانش‌های تطبیقی. به کوشش بهمن نامورمطلق و منیره کنگرانی. تهران: سخن.
30. الهی‌قمشه‌ای، حسین. (۱۳۹۰). گزیده منطق‌الطیر. تهران: علمی و فرهنگی.
31. یافا، مانوراما. (۱۳۸۵). چگونه برای بچه‌ها داستان بنویسیم. ترجمه مهردادتهرانیان راد. تهران: سروش
32. Aldridge, A. [ed.]. (1969). Comparative Literature, Matter and Method. Chicago: University of Illinois Press.
33. Bettelheim, B. (1976). The Uses of Enchantment: The Meaning and Importance of Fairy Tales. New York: Alfred A. Knopf.
34. Cardwell, Sarah. (2002). Adaptation revisited: Television and the classic novel. Manchester: Manchester University Press.
35. Castagno, P. (2001). New Playwriting Strategies: A Language-Based Approach to Playwriting. New York: Routledge.
36. Genette, Gerard. (1980). Narrative Discourse, An essay in method, Jane E. Lewin (trans.), Ithaca New York: Cornell university press.
37. Hutcheon, L. & S. O’Flynn. (2013). A Theory of Adaptation. 2nd Ed. London and New York: Routledge.
38. Letwin, David & Joe Stockdale and Robin Stockdale. (2008). The Architecture of Drama. Lanham: Maryland.
39. Lewisohn, L. (Ed.). (1999). The Heritage of Sufism, Volume 2: The Legacy of Medieval Persian Sufism (1150-1500). Oxford: Oneworld.
40. Lodge, David. (1993). Adapting Nice Work for television. In Reynolds 1993a, 191–203.
41. Mayer, R. E. (2005). The Cambridge handbook of multimedia learning. Cambridge University Press.
42. Nikolajeva, M. (2014). Reading for learning: Cognitive approaches to children's literature. Amsterdam: John Benjamins Publishing.
43. ---------------- (2010). Power, Voice and Subjectivity in Literature for Young Readers. New York: Routledge.
44. Nodelman, P. (2008). The Hidden Adult: Defining Children's Literature. Johns Hopkins University Press.
45. Piaget, J. (1952). The origins of intelligence in children. New York: International Universities Press.
46. Sanders, Julie. (2006). Adaptation and appropriation (The New Critical Idiom). London and New York: Routledge.
47. Sweller, J. (2011). “Cognitive load theory”. In J. P. Mestre & B. H. Ross (Eds.), Psychology of learning and motivation (Vol. 55, pp. 275–296). Academic Press.
48. White, Hayden (1980). “The value of narrativity in the representation of reality”. Critical Inquiry, Vol. 7, No. 1, On Narrative. Autumn.