مرگ بی مرگی در گذر از آب (بررسی تطبیقی داستان کیخسرو و سارای)

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی
2 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی
چکیده
تعریف و مفهومی که هر انسان از پدیده­­ها دارد، در عین اختصاصی و فردی بودن آن، به روح مشترک جمعی وصل می­­شود و نشان و خاطره­ای گروهی را در خود بر جای می­گذارد. این روح مشترک جمعی و اندیشه­های کلی را اندیشمندان و ناقدان علوم انسانی در دسته مفاهیم ضمنی قرار داده­اند. مفاهیم ضمنی که از دیدگاهی همان اسطوره است. چه اسطوره داستان­های به جامانده از یک قوم باشد و چه مفهوم ذهنی، که مصداق­های مختلفی را در بر می­گیرد، این جستار به روش توصیفی - تحلیلی به بررسی تطبیقی و بیان شباهت­ها و تفاوت­های دو داستان کیخسرو و سارای (ترکی آذری) در ارتباط با کهن الگو و اسطوره مرگ و آب، بر اساس دیدگاه و مکتب آمریکایی می­پردازد. اسطوره هر دو داستان در ارتباط با مرگ و آب است. چه مرگی که به بی­مرگی و مرگ عارفانه کیخسرو تفسیر شود و چه مرگی که برای نشان دادن پاکی صورت گیرد و از قهرمان مورد نظر (سارای) جسد و کالبدی نماند. هر دو اسطوره و افسانه در گذر از آب زاینده، چنین مرگی را به قهرمانان خود هدیه می­دهند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آیدنلو. سجاد (1388) سیاوش، مسیح (ع) و کیخسرو (مقایسه‌ای تطبیقی). فصلنامه پژوهش‌های ادبی سال ششم. ش 23
اسماعیل‌زاده دوزال. رسول (1378) دده قورقود داستانلاری. تهران: انتشارات بین المللی الهدی
افخمی، بهروز. زینالی اُناری، محمد. (1396). بازنمایی میراث ناملموس «سارای» در فرهنگ شهروندان زن اردبیل. دو ماهنامه فرهنگ و ادبیات عامه، سال پنجم.
الیاده. میرچا. (1381) اسطوره ،رؤیا، راز. ترجمه رؤیا منجم. تهران: علم. چ سوم
___________ (1376) رساله در تاریخ ایران. ترجمه جلال ستّاری. چ دوم. تهران: سروش
___________ (1375) مقدس و نامقدس. ترجمه نصرالله زنگوئی. تهران: سروش. چ اول
___________(1365). اسطوره بازگشت جاودانه (مقدمه‌ای بر فلسفه‌ای از تاریخ). ترجمه بهمن سرکاراتی. چ اول. تبریز: انتشارات نیما
امیرقاسمی. مینو. (1391). درباره قصه‌های اسطوره‌ای. تهران: نشر مرکز
بارت. رولان. (1386). اسطوره امروز. ترجمه شیرین دخت دقیقیان. چ چهارم. تهران: نشر مرکز
بتلاب اکبرآبادی، محسن. برسم، معصومه. (1395) مرگ به مثابه تشرف (نوزایی). مجله مطالعات دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال پانزدهم. ش 29
پورکریمی شیرابه. فاطمه. نمادشناسی و تحلیل کهن الگویی افسانه سارای. مجموعه مقالات سیزدهمین گرد هم‌آیی بین المللی انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی
ترک لادانی، صفورا. رضایی، پری. (1398). از «ادیسه» هومر تا «سارای» افسانه فولکلور آذری. نشریه ادبیات تطبیقی دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال یازدهم. ش 21.
چالاک. سارا (1397) ایزد بانوان اساطیری در قصّه‌های عامیانه. فصلنامه علمی- پژوهشی«پژوهش زبان و ادبیات فارسی» ش 49. صص 49- 70
خراسانی، فهیمه. قبادی، حسینعلی. (1393). خوانشی پدیدار شناسانه از داستان کیخسرو. فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. سال دهم. ش 36. صص 93-116
خلعت بری لیمانی. مصطفی (1387) آب، آیین‌ها و باورهای مربوط به آن در فرهنگ‌ها. تهران: صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. مرکز تحقیقات
رسمی. سکینه و عاتکه. (1395). بررسی تطبیقی نقش اسطوره‌ای «آب» در داستان کوراغلو با شاهنامه فردوسی و روایات شفاهی آن. کهن نامه ادب پارسی. پژهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال هفتم. ش دوم. صص 51-77
رضایی خسروی، فریبا و نسرین. پرنیان، موسی. (1397). تحلیل شخصیت از خود فرارونده کیخسرو بر اساس نظریه ویکتور فرانکل. فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. س 14. ش 52. صص 181- 209
ساروخانی. باقر.(1382) مقدمه‌ای بر جامعه شناسی خانواده. چ 6. تهران: سروش
سخنور. جلال. (1369) نقد ادبی معاصر. تهران: رهنما
سجودی، فرزان. (1395). نشانه شناسی کاربردی (مجموعه نشانه شناسی و زبان شناسی 1). ویرایش دوم. تهران: نشر علم
شاطری، میترا. (1393). جایگاه آب در اسطوره‌های ایران. اولین همایش ملی آب، انسان و زمین. اصفهان
شجری، رضا. خواجه گیری، طاهره . (1399). نشانه شناسی جنبه‌های عرفانی شخصیت کیخسرو بر اساس ریشه نام او. مطالعات عرفانی (مجله علمی پژوهشی) دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه کاشان. ش 31. صص 167-208
شمیسا. سیروس. (1397) شاهِ نامه‌ها. تهران: هرمس
صابری ورزنه، حسین. منتظری، سیّد سعید رضا .(1398).گونه شناسی منشأ مرگ در اساطیر جهان – فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. س 15 ش 6 . صص 183- 216
ضیمران. محمد. (1379). گذر از جهان اسطوره به فلسفه. تهران: هرمس
عطار زاده، سارا. خلیلی زاده، مرضیه. (1393). نقد و بررسی مکاتب برجسته ادبیات تطبیقی. دومین همایش ملی ادبیات تطبیقی دانشگاه رازی.
فرای. نورتوروپ. (1390). ادبیات و اسطوره، در مجموعه مقالات «اسطوره و رمز». ترجمه جلال ستّاری. چاپ چهارم. تهران: سروش
فردوسی. (1373). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. بنیاد میراث ایران. محل نشر: کالیفرنیا و نیویورک آمریکا
_______(1369) شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. پخش کننده: انتشارات مزدا. محل نشر: کالیفرنیا، ایالات متحده آمریکا
قائمی، فرزاد. (1389). تحلیل داستان کیخسرو بر اساس روش نقد اسطوره‌ای. فصلنامه پژوهش‌های ادبی. سال هفتم. ش 2.
قبادی، حسینعلی. خسروی شکیب، محمد. (1388). آیین آیینه (سیر تحوّل نماد پردازی در فرهنگ ایرانی و ادبیات فارسی). چ دوم. تهران: دانشگاه تربیت مدرس، مرکز نشر علمی
کریمی فیروز جایی، علی. اکبری، الهام (1395). تحلیل داستان سارای از دیدگاه نشانه شناسی بارت. دو فصلنامه تخصصی مطالعات داستانی، سال چهارم.
کمپل. جوزف. (1385). قهرمان هزار چهره. ترجمه شادی خسرو پناه. مشهد: گل آفتاب
کوپر. جی سی. (1379). فرهنگ مصوّر نمادهای سنّتی. ترجمه ملیحه کرباسیان. تهران: نشر فرشاد
گریمال، پی‌یر. (1369) اسطوره‌های بابل و ایران. ترجمه ایرج علی آبادی. چ اول. تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی (شرکت سهامی)
گشتاسب.فرزانه. (1391) عروج کیخسرو در روایات شفاهی مردم ایران. مجله انسان شناسی. سال دهم. ش 17
گویری. سوزان (1395) آناهیتا در اسطوره‌های ایرانی. چ پنجم. تهران: ققنوس
لک، ایران. تمیم داری، احمد (1395) بررسی تطبیقی ساختار مناظره و گفت و گوی قهرمانان در شاهنامه فردوسی، ایلیاد و اُدیسه هومر (بر پایه برخی دستاوردهای مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی با تکیه بر روش تحلیل گفتمان انتقادی) فصلنامۀ علمی- پژوهشی پژوهشهای ادبیات تطبیقی. دوره 4، شماره 2. صص 133- 175
مبارک. وحید. (1396) مقایسه تطبیقی ادیسه هومر و گرشاسب نامه اسدی طوسی. نشریه ادبیات تطبیقی دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال 9. ش 16.
لوی استروس. کلود. (1380) اسطوره و تفکّر مدرن. ترجمه فاضل لاریجانی و علی جهان پولاد. چ اول. تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
نباتی. سید ابوالقاسم. (1372). دیوان اشعار ترکی. تدوین سعید محمّدزاده صدّیق. تبریز: احرار نشریاتی
واحد دوست، مهوش .(1399) . نهادینه‌های اسطوره‌ای در شاهنامه فردوسی. چ سوم. تهران: سروش
ولی زاده پاشا، لیلا. نیکمنش، مهدی. (1398). ناپدید شدگان در عرصه ادبیات (رمز گشایی از راز ناپدید شدن برخی قهرمانان در پایان داستان‌ها). فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. س پانزدهم. ش 54. صص 283-324
هینلز. جان (1371). شناخت اساطیر ایران. ترجمه احمد تفضّلی و ژاله آموزگار. تهران: چشمه
یوست. فرانسوا. (1386) چشم انداز تاریخی ادبیات تطبیقی. ترجمه علیرضا انوشیروانی
یونگ. کارل گوستاو (1400) ناخودآگاه جمعی و کهن الگو. ترجمه فرناز گنجی و محمد باقر اسمعیل پور. تهران: جامی (حق انتشار الکترونیک برای فیدبیو محفوظ است)