1- دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2- استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران ، Farhad.tahmasbi@yahoo.com
3- استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4- استادیار گروه ادبیات تطبیقی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران، ایران
چکیده: (1098 مشاهده)
فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهشهای ادبیات تطبیقی
دورۀ 10، شمارۀ 4 زمستان 1401، صص131-155
|
سفرنامهها از جمله منابع انواع سبک ادبی هستند که به یاری تصاویری که سفرنامهنویس در آنها به ثبت رسانده است اطلاعات مهمی را دربارۀ پیشینۀ تاریخی، فرهنگی، هنری، مردمشناسی و ... یک کشور در اختیار پژوهشگران قرار دهند؛ بنابراین در بازسازی تاریخی ـ اجتماعی یک کشور سهمی بسزا دارند. تعریف ساده و کلیشهای تصویرشناسی یا ایماگولوژی، که در ادبیات تطبیقی رویکردی میانرشتهای دارد، عبارت از بررسی تصویر دیگری در متون ادبی خودی و برعکس آن، یعنی مطالعۀ تصویر خودی در متون ادبی دیگری است.
هر قدر نگاه نویسندۀ سفرنامه دقیقتر باشد، گزارش جامعتری در سفرنامۀ خود ارائه میدهد و اعتبار آن را بیشتر میکند. انتقال درست این اطلاعات نیز به میزان درستی سفرنامه کمک میکند. اگر نویسندهای در هر یک از این مراحل دقت لازم را نداشته باشد، آگاهانه یا ناآگاهانه، در ثبت دقیق گزارشها به خطا میرود و حقیقت یا بخشی از آن مغفول میماند. از سوی دیگر، نمیتوان تأثیر کلیشهها (استروتایپ) و رسوبات ذهنی نویسنده را بر آنچه به نگارش درمیآورد نادیده گرفت. به همین دلایل، چندان از متون ادبی انتظار تجلی واقعیت و حقایق وجود ندارد و از این لحاظ نمیتوان اثر ادبی را با حقایق و پژوهشهای علمی مقایسه کرد. سفرنامۀ پولاک؛ ایران و ایرانیان شامل شرح تصاویری است که پولاک، پزشک اتریشی، در ایران دیده و نوشته است. این مشاهدات، که به اواخر دورۀ قاجار در زمان سلطنت ناصرالدینشاه برمیگردد، به دو بخش کلی تقسیم میشود: بخش اول شامل تعداد نفوس، جغرافیا، آداب و عادات غذایی، پوشاک و ... ؛ و بخش دوم شامل نظام حکومتی، دربار، مناسبتهای درباری، بیماریها، روشهای طبابت و مداوا، داروها و ... است. ادعای پولاک در این است که مطالب مندرج در سفرنامۀ خود را دقیق و بدون غرضورزی یا اشتباه مکتوب کرده است، در صورتی که با مطالعۀ این مقاله و شواهدی که ذکر خوهد شد درمییابیم که چنین ادعایی صحت چندانی ندارد.
. Stéréotype استروتایپ تفکر، تصویر یا باوری دربارۀ یک شخص، یک مکان یا یک فرهنگ است که از پیش تعیین شده و، فارغ از درستی یا نادرستی، گروهی آن را پذیرفتهاند.
نوع مقاله:
پژوهشی اصیل |
موضوع مقاله:
پژوهشهای تطبیقی دریافت: 1401/4/4 | پذیرش: 1401/12/10 | انتشار: 1401/12/10