نجیب محفوظ- نویسنده مصری وبرنده جایزه نوبل ادبی 1988- از جمله نویسندگان عربی است که از ادب صوفیانه ایرانی تاثیر پذیرفته است. اگرچه ارزیابان ادبی وی را « صوفی ریالیست» نامیده‌اند، اما به تاثیرپذیری‌اش از اندیشه و ادب صوفیانه ایرانی دقت نکرده‌اند. وی، داستان تخیلی «سفرنامه ابن فطومه» را با زبانی ادبی، رمزآلود و هنرمندانه و با درونمایه‌ای صوفیانه نوشته، به‌گونه‌ای خواننده احساس می‌کند که زبان ادبی پررمز و راز آن را، از منظومه «منطق الطیر» عطّار الهام گرفته است. ابن فطومه، قهرمان این داستان، نماد « انسان سالک راه حق» می‌باشد و همچون دسته پرندگان منظومه منطق‌الطیر درپی «کشف شهودی حقیقت» به سفر می‌رود و «هفت سرزمینی» را که از آنها عبور می‌کند، با تعداد منازل، مقامات و یا هفت شهر عشق عطّار و «دارالجبل» هم با کوه قاف برابری می‌کند. اما محفوظ با تصرف هنری در زبان رمزی این داستان، این نمادها را متناسب با انسان سرگردان امروز به‌کار می‌برد که در آن، دست یابی قطعی به حقیقت آسان نمی‌نماید وبا نقد گزنده شرایط سیاسی اجتماعی مسلمانان، دوری آنان را از اسلام واقعی نشان می‌دهد و پایانی مبهم و ناآشنا برای این سفر کشف شهودی حقیقت ترسیم می‌نماید.

واژه‌های کلیدی: "تصوف"، "رحله ابن فطومه"، "منطق الطیر عطّار"، "نجیب محفوظ"

متن کامل [PDF 422 kb]   (4292 دریافت)