یکی از اهداف ادبیات تطبیقی بررسی و کشف لایه‌های مشترک ادبی، فرهنگی و اجتماعی جوامع و ملل مختلف است. ادبیات تطبیقی می تواند با بررسی لایه های عمیق تر، مشترکات بنیادین با یک جامعه را نیز روشن نماید. تحلیل لایه‌لایه‌ای علت‌ها به عنوان شیوه ای نوین درآینده‌پژوهی در چهار سطح به تحلیل آثار گذشته، حال و آینده می­پردازد. سطح لیتانی؛ نظام اجتماعی؛ گفتمان و جهان بینی؛ و تحلیل اسطوره و استعاره لایه های مورد تحلیل در روش تحلیل لایه لایه ای هستند. با ارائه شیوه ای نظام مند در استخراج اسطوره از متن، در این پژوهش از لایه چهارم که با نقد اسطوره ای ادبیات تطبیقی مشترک است، استفاده شده تا سه روایت آزاد کردن سیصد زندانی از زندان توسط حلاج در تذکره الاولیای عطار، آزادسازی انسان‌ها توسط پرومته در پرومته در زنجیر اِشیل و آزادسازی پطرس از زندان توسط یک فرشته در کتاب مقدس تحلیل شوند. در متن پطرس، پطرس هیچ کمک انسانی ای دریافت نمی کند. بلکه نیرویی مافوق طبیعی به او کمک می کند. می توان به این نکته هم اشاره­ کرد که برای قیام و عصیان در مقابل نیروی حاکم در جامعه در مغرب زمین، فرد عصیانگر باید رنگی مقدس داشته ­باشد تا از سوی جامعه مورد پذیرش قرار­بگیرد. در صورتی که در داستان ایرانی حلاج، این انسان است که مسئول سرنوشت خودش است و منتظر نیرویی دیگر نمی­شود و شخص عصیانگر باید از جان خود بگذرد تا بقیه از او پیروی­ بکنند. در روایت پرومته نیز مانند پطروس، انسانها نقشی ­ندارند.

واژه‌های کلیدی: نقد اسطوره‌ای، ادبیات تطبیقی، روش لایه‌لایه‌ای علت‌ها، الهه بند گذار و بندگُسَل.

متن کامل [PDF 415 kb]   (1468 دریافت)